کتاب سیاست نبوی نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

حضرت محمد(ص)، پیامبر گرامی اسلام، ‌‌در نخستین ‌روزهای ‌ورود به ‌مدینه‌ علاوه ‌بر آموزش ‌و تربیت، ‌شخصاً به ‌رتق‌‌و‌فتق ‌امور و ادارۀ ‌تمام ‌شئون ‌زندگی ‌و حیات‌ امت‌ اسلامی‌ پرداخت‌، و زعامت ‌سیاسی ‌جامعه ‌را به ‌عهده ‌گرفت. او ‌در جزیرة‌العرب‌ که ‌هیچ‌گونه ‌دولت ‌و حکومتی‌ در آن ‌وجود نداشت ‌و تنها نظام ‌قبیلگی ‌مبتنی ‌بر تعصب‌های ‌قومی ‌و عصبیت‌های ‌جاهلی، ‌بر اعراب ‌بدوی‌ آنجا حاکم ‌بود، نخستین ‌دولت ‌اسلامی ‌را پی‌ریزی‌ و تأسیس ‌نمود، با این وجود برخی از متفکران و حتی تعدادی از نظریه­پردازان مسلمان بر این باورند که حضرت پیامبر(ص)اساساً هیچ­گونه حکومتی تشکیل نداد؛ علی عبدالرازق، نویسندۀ مصری، ضمن ارائۀ نظریۀ جدایی دین از سیاست می‌گوید: «آن وحدتی هم که در زمان پیامبر(ص)به وجود آمد، به هیچ‌نحو وحدت سیاسی نبود و اساساً هیچ­گونه معنی و مفهومی از دولت و حکومت نداشت». ولی ‌مسئلۀ تشکیل در اسناد تاریخی ‌آشکار است و‌ حتی ‌مستشرقان ‌و علمای غرب‌ هم‌ به آن اشاره کرده‌اند، دانشمند ایتالیایی،‌ نلینو، می‌گوید: «‌حضرت ‌محمد(ص)در یک‌ زمان، ‌دین‌ و دولت ‌را پایه‌گذاری‌ کرد و گسترۀ ‌این ‌دو، در دوران ‌زندگی‌اش ‌همسان ‌بود»، و به قول ‌توماس آرنولد: «پیامبر خدا‌(ص)هم ‌رئیس‌ دین ‌بود و هم ‌رئیس ‌دولت‌». ‌پیامبر(ص)‌به‌منظور تحقق ‌بخشیدن ‌به ‌شئون ‌سه­‌گانۀ ‌خویش‌ به‌ویژه ‌دو شأن ‌مهم ‌زعامت ‌سیاسی‌ و قضاوت ‌و داوری، ‌ناگزیر به ‌تشکیل ‌دولت ‌و حکومت ‌بود؛ و لذا به ‌محض‌ ورود به ‌مدینه‌، این ‌شهر را به ‌عنوان مرکز ‌کشور اسلام ‌قرار داد و به ‌عنوان ‌حاکم‌ و زمامدار تصدی‌ امور جامعه ‌را عهده‌دار شد. وی ‌ابتدا قراردادی ‌را بین گروه‌ها و قبایل ‌‌مختلف‌ قومی و مذهبی ‌منعقد نمود که ‌به‌ «میثاقِ مدینه‌» معروف ‌شد و ‌در آغاز ایجاد دولت ‌اسلامی‌ به عنوان ‌قانون ‌اساسی آن دولت به شمار می‌رفت‌، آن حضرت ‌فرمانروایانی‌ برای ‌مناطق ‌و ایالات‌ تعیین کرد ‌و به آن­ها گسیل ‌داشت‌؛ و قضاتی ‌در شهرهای مختلف تعیین و نصب کرد، حدود الهی را اجراکرد، هدایت و تنظیم اقتصاد جامعه را برعهده گرفت و افرادی برای جمع‌‌آوری مالیات‌ منصوب‌ کرد‌، به اعزام نماینده و پیک سیاسی به کشورهای گوناگون مبادرت‌ نمود. درمجموع اقدام پیامبر(ص)در امور یادشده در جهت مدیریت جامعه و هدایت امور عمومی و زندگی دنیوی مسلمانان بود که می‌توان از آن به تحقق اولین دولت اسلامی به دست حضرت رسول اکرم(ص)‌در شبه­جزیره عربستان تعبیر نمود، در عین حال برای روشن‌تر شدن مطلب، طرح پرسشی مبنی بر تعریف دولت و ویژگی‌های‌آن ‌از منظر دانشمندان علوم سیاسی و همین­طور مهم­ترین اقدامات اساسی پیامبر(ص)برای پی‌ریزی دولت اسلامی در جزیرة‌العرب با توجه به پاسخ سؤال مذکور مناسب به‌نظر می‌رسد.