کتاب الگوی توسعه آموزش عالی ایران نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

توسعه مفهومی است که در چند دهه اخیر در حوزه علوم اجتماعی مطرح شده و در آن حوزه از گستردگی و اهمیت قابل ملاحظه­ای برخوردار است. البته این بدان معنا نیست که این مفهوم پیش از نهادمندشدنِ علوم اجتماعی مدرن ذهن بشر را به خود مشغول نساخته بوده است. انسان غیرمدرن نیز همواره تعالی و کمال را به عنوان غایت حیات خود می­پنداشته و سعی داشته راه­های نیل بدان را با توجه به اقتضائات فرهنگی خاص خود بیابد. این دغدغه در شکل نوین­اش با آنچه در جهان پیشامدرن از آن مراد می­شده است تفاوت­های اساسی دارد. این تفاوت امروزه خود را در شکل نگاه جهان غیر غربی به پیشرفت و توسعه و جهان غرب بدان بازتولید کرده است. فرهنگ­های غیرمدرن نیز به توسعه نیازمندند لیکن با توجه به آنچه از تجربه توسعه به معنایِ غربی در جهان غیر غربی به دست آمده می­توان بدین نتیجه رسید که فرهنگ­های غیرغربی که مدرنیزاسیون را نه نتها ارزش نمی­پندارند بلکه آن را نوعی واپس­زدگی تعریف می­نمایند، نیازمند تعریفی نوین و غیروابسته از این مفهومند. در ایران به­ویژه پس از انقلاب شکوهمند اسلامی، نوعی احساس نیاز به مفهوم­پردازی دیگرگون از توسعه به وجود آمد. در نظریه­پردازی­ها سعی شد تعریفی جدید از توسعه مبتنی بر اقتضائات فرهنگی دینی ایرانی ارائه گردد. پس از دستور مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم تدوین الگوی توسعه و پیشرفت ایرانی- اسلامی در سال­های اخیر پژوهش­های درخور توجهی برای تدوین نگاهی نوین و بومی به مفهوم توسعه در تمامی حوزه­ها صورت گرفته است. یکی از حوزه­های بااهمیت که تحت تاثیر این نگرش، نیازمند بازتعریف مفهوم توسعه است، آموزش عالی است. آموزش عالی و نهادهای متولی آن در ایران که سال­ها متاثر از الگوهای توسعه غربی بوده­اند، نیازمند بازتعریف مفهوم توسعه مبتنی بر الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت­اند. کتاب «الگوی توسعه آموزش عالی ایران با افق ایران ۱۴۰۴» که اکنون به همت پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به زیور طبع آراسته شده است از نمونه­های موفقِ تلاش در جهت نیل به الگوی توسعه در آموزش عالی، مبتنی بر بنیان­های ارزشی و دینی ایرانیان است. در این کتاب تلاشی درخور تحسین در جهت تطبیق نگاه توسعه­محور به آموزش عالی، مبتنی بر سند چشم­انداز به عنوان افق نیل به الگوی بومی پیشرفت صورت گرفته است. نگاه مولف به آموزش عالی در ایران، نگاهی به­دور از گستره تحلیل­های غربی است. در این اثر بارقه­هایی از برساختِ نگرشی درون گفتمانی برای تحلیل آموزش عالی در ایران به­دور از وابستگی به الگوهای مفهومی و تحلیلی غربی مشاهده می­شود.