کتاب صوتی خسرو و شیرین نشر ماه آوا

هنگامی که سلطان ارسلان سلجوقی از شاعر بزرگ دوران، نظامی گنجه‌ای، خواست تا داستانی عاشقانه بسراید، حتی موضوع و شخصیت‌های آن را مشخص نکرد. نظامی هم داستان عشق خسرو و شیرین را انتخاب کرد. گفته می‌شود که این ماجرا واقعی است و در همان حوالی محل زندگی شاعر اتفاق افتاده است. نظامی خودش داستان این عشق را شیرین‌ترین داستان عاشقانه‌ی دنیا می‌دانست. منظومه‌ی خسرو و شیرین آن‌قدر ماندگار و عمیق بود که پس از او شاعران مختلف، این روایت را بازسرایی کردند. نظامی تحت تاثیر شاهنامه‌ی فردوسی و منظومه‌ی ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی، این منظومه را سروده است. امیرخسرو دهلوی، وحشی بافقی و وصال شیرازی از کسانی هستند که پس از نظامی، اشعاری درباره‌ی این داستان سروده‌اند. نظامی برای سرودن 6150 بیت این کتاب چیزی بیش‌تر از 16 سال وقت صرف کرد. بسیاری معتقدند نظامی این منظومه را پس از درگذشت همسر محبوبش، آفاق، نوشته است. تاثیر این کتاب در ادبیات جهان تا جایی است که گفته می‌شود «ساموئل ریچاردسون»، نویسنده‌ی معروف انگلستان در قرن هفدهم، کتاب «پاملا» را با الهام از خسرو و شیرین نظامی نوشته است.

خلاصه کتاب خسرو و شیرین

داستان از آن‌جا شروع می‌شود که خسروپرویز، پادشاه بزرگ ساسانی زاده می‌شود و از همان کودکی تحت آموزش‌ و تربیت درباری قرار می‌گیرد. روزی خسرو با همراهان خود به شکار می‌رود. آن‌ها شب را در خانه‌ی دهقانی در همان حوالی سر می‌کنند و به شادی و چنگ و نوا مشغول می‌شوند. صبح روز بعد، یکی از اسب‌های آن‌ها به زمین دهقان می‌رود و از محصولش می‌خورد. یکی از غلامان هم هوس غوره می‌کند. به‌این ترتیب محصول کشاورز را تباه می‌کنند. هنگامی که خبر به گوش پدر خسرو، هرمز چهارم می‌رسد، بسیار خشمگین می‌شود. او دستور می‌دهد که اسب را بکشند، غلام و خانه را به دهقان ببخشند و چنگ را هم بشکنند. اما از گناه خسرو می‌گذرد و او را می‌بخشد. همان شب خسرو خواب پدربزرگش، خسرو انوشیروان را می‌بیند. انوشیروان به خسرو مژده می‌دهد که به‌جای چهار خسرانی که دیده، چهار پاداش بزرگ دریافت خواهد کرد: شیرین دلبر، اسب زیبایش شبدیز، تخت شاهی و موسیقی‌دانی بزرگ و پرآوازه. و این پیشگویی آغاز ماجراهایی شگرف و پرفراز و نشیب است.

درباره کتاب خسرو و شیرین اثر نظامی گنجه‌ای

در طی این داستان زیبا و جذاب، شخصیت‌های بزرگ زیادی وجود دارند، که هم‌زمانی حوادث و وقایع تاریخی، روایت این منظومه را به واقعیت نزدیک‌تر می‌کند. شیرین دختر ارمنی‌الاصل و شهبانوی قدرت‌مند و پرنفوذ دوران ساسانی، یکی از ماندگارترین چهره‌های ادبیات کلاسیک و عاشقانه‌ی ایران است. روایت‌های زیادی وجود دارد که شیرین را سخت زیبا و جذاب می‌دانند. جالب این‌جاست که داستان عشق خسرو و شیرین در شاهنامه فردوسی هم آمده، اما به‌نظر می‌رسد فردوسی چندان نظر مساعدی نسبت به شیرین ندارد. درحالی که نظامی او را زنی پاک‌دامن و مستقل معرفی کرده است. او پس از فراز و نشیب‌های زیاد به همسری خسروپرویز، شاه بزرگ ساسانی درمی‌آید. شیرین آنقدر جذبه داشته که یکی از سنگ‌تراشان و مهندسان دربار به نام فرهاد هم دلباخته‌ی او می‌شود. خسرو از این اتفاق آن‌قدر خشمگین  و دلگیر می‌شود که می‌خواهد او را نابود کند. اما چون هیچ گناهی در او نمی‌بیند، به فریب از او می‌خواهد کوه بیستون را بتراشد. خسرو شرط گذاشته بود که اگر فرهاد بتواند در این کار موفق شود، فرهاد به وصال شیرین می‌رسد. روایت‌های زیادی در این‌باره وجود دارد که می‌گوید، خسرو پیرزنی را نزد فرهاد می‌فرستد و به دروغ خبر مرگ شیرین را به او می‌دهد. فرهاد هم همان‌جا تیشه را به سر خود می‌کوبد و جان می‌سپارد.

منظومه‌ی خسرو و شیرین علاوه‌بر این که از ارزش ادبی و غنایی بسیار بالایی برخوردار است، روایت داستانی بسیار جذاب و گیرایی هم دارد. ضمن این که، می‌توانیم تصویر جامعی از ایران در زمان ساسانیان را هم ببینیم. در تمام طول این کتاب شاهد توصیفات زیبا و دقیق نظامی از باغ‌ها و مزارع سرسبز و آبادان هستیم، که نشان‌دهنده‌ی اهمیت کشاورزی، احترام به طبیعت و کار و تلاش مردم در آن دوران است. یکی دیگر از مسائل قابل تامل در این کتاب، جایگاه زن در ایران باستان است. زنان در آن دوران هم‌پای مردان صاحب قدرت و تصمیم‌گیری بودند. حتی در انتخاب همسر و دلداده‌ی خود، این خود زنان بودند که در نهایت تصمیم‌گیری می‌کرده‌اند. عزت نفس و آزادی زنان تا حدی بوده که کسی مثل شیرین به‌تنهایی سوار اسب می‌شود و به شکار می‌رود. همچنین در این کتاب اشاره شده که چطور ستمگری، گردن‌کشی و زیاده‌خواهی سران کشور باعث تباهی قدرت و ثروت ایران شده و راه را برای نابودی سلسله‌ای چندصد ساله باز می‌کند.

نظامی در سرودن این منظومه با دقت و حساسیت بسیار بالایی سعی کرده از کلمات و عبارات ناب و هم‌نشینی‌های دلچسب استفاده کند. او به‌دلیل خلاقیت در ساخت ترکیبات تازه و بدیع، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات فارسی دارد. نظامی قدرت تخیل و تصویرسازی قوی و منحصربه‌فردی دارد. مهارت او در توصیفات جذاب و گیرا، آن هم در قالب ابیاتی پر از وزن و قافیه، ستودنی و تکرارنشدنی است. در اشعار نظامی درون‌مایه‌های فلسفی هم دیده می‌شود. تنها نکته در این است که او از زبان پرتکلف فلاسفه برای رساندن پیامش استفاده نکرده است. او در دل همان کلمات ساده و آهنگین مفاهیمی مانند دم را غنیمت شمردن، زودگذر بودن عمر، بی‌اعتباری جهان و گذرا بودن آن را بیان کرده است.

درباره شاعر

نظامی با نام کامل جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید، از شاعران و داستان‌سرایان معروف ادبیات فارسی است. تاثیر آثار نظامی در شعر و ادب فارسی تا حدی است که او را با نام پیشوای داستان‌سرایی در ادبیات فارسی هم می‌شناسند. مهارت او فقط شناخت کامل زبان فارسی و داستان‌سرایی نبود. او در نجوم، فقه، علوم اسلامی و زبان عربی هم دانش بالایی داشته است. نظامی از آن دسته شاعرانی است که از زندگی‌ و وقایع زندگی‌اش اطلاعات زیادی در دست نیست. تمام اطلاعات موجود، از دل ابیات یا گفته‌ها و شنیده‌هایی در طول تاریخ از او به جا مانده است. با این حال «وحید دستگردی» که روی زندگی نظامی تحقیقات زیادی انجام داده معتقد است که زادبوم نظامی همان شهر گنجه است، اما به دلیل این که در تمام آثارش عراق را ستایش کرده و همواره به دیدار عراق می‌رود، عراقی‌الاصل بودن او مسلم است. «مخزن الاسرار»، «لیلی و مجنون»، «هفت پیکر»، «اسکندر نامه» از معروف‌ترین آثار او هستند. در کنار منظومه‌های داستانی او، دیوان قصاید و غزلیات این شاعر بزرگ هم جایگاه ویژه‌ای در ادبیات فارسی دارد. داستان‌سرایی در زبان فارسی پیش از نظامی هم وجود داشته، اما این نظامی بود که توانست جایگاه ویژه‌ای در ادبیات غنایی ایران ایجاد کند.

بخشی از منظومه خسرو و شیرین

فلک جز عشق محرابی ندارد

جهان بی‌خاکِ عشق، آبی ندارد

غلام عشق شو کاندیشه این است

همه صاحب‌دلان را پیشه این است

کسی کز عشق خالی شد، فسرده است

گرش صد جان بوَد بی‌عشق مرده است

ز سوز عشق بهتر در جهان چیست؟

که بی او گل نخندید، ابر نگریست

چو من بی‌عشق خود جان را ندیدم

دلی بفروختم جانی خریدم

به عشق آفاق را پردود کردم

خرد را چشم، خوا‌ب‌آلود کردم

کمر بستم به عشق این داستان را

صلای عشق در دادم جهان را

نقد و بررسی کتاب خسرو و شیرین که در بالا آمده، فرصت مطالعه و انتخابی درست را در اختیار شما می‌گذارد. نسخه‌ی صوتی این کتاب از طریق وب‌سایت فیدیبو و یا اپلیکیشن آن، به‌آسانی قابل خریداری و دانلود است.