کتاب شرق شناسی نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

«شرق» و «شرق‌شناسی» از دیرباز مورد توجه و تدبر و تفکر اندیشمندان مغرب‌زمین بوده است؛ اما اینکه این اندیشمندان به چه انگیزه‌ای به این مطالعه روی آورده‌اند و اینکه تا چه حد تصویری مطابق با واقع از شرق، برای اهالی آن دیار ترسیم کرده‌اند، محل مناقشه و گفتگوی بسیار است. عموماً‌ انگیزه‌های مطالعات استشراقی در سه مقوله تقسیم‌بندی می‌شود: اول، انگیزه تبشیری که هدف آن تلاش غربیان برای اصلاح امور اخروی و دینی مردم شرق بوده است؛ دوم، انگیزه استعماری که غایت آن بهره‌برداری از منابع طبیعی و انسانی کشورهای شرقی بوده است؛ و نهایتاً انگیزه دانشگاهی که بازتاب دغدغه‌های آکادمیک متخصصان غربی در موضوعات شرقی و به‌ویژه اسلامی بوده است. با این ‌حال، روح حاکم بر این مطالعات‌ـ‌‌متأثر از دیدگاه تفکیک خودی از دیگری‌ـ غلبه بر دیگران و نفی و نادیده‌‌انگاشتن قابلیت‌های فکری و علمی شرقیان بوده است. البته این مسئله به هیچ وجه از شدت انتقادی که بر انسان شرقی وارد است نمی‌کاهد و آن اینکه چرا به میزانی که غرب، به «شرق» و «شرق‌شناسی» پرداخته است، او «غرب» و «غرب‌شناسی» را جدی نگرفته است. از مسائل مهم در بررسی ادبیات شرق‌شناسی، میزان صحت و سقم «شرق‌شناسی» است. نقدهای متعددی بر مطالعات شرق‌شناسی در قرن بیستم صورت‌گرفته است که معروفترین آنها اثر «علم» ادوارد سعید است. وی در چارچوپ گفتمان قدرت به نقد شرق‌شناسی می‌پردازد. آثار دیگری نیز وجود دارد که شرق‌شناسی را از منظرهای دیگر مورد نقد و بررسی قرار داده‌اند. در این میان اثر ضیاءالدین سردار از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا وی به تعبیر خودش از منظر «سنّت‌گرایی انتقادی» و از دیدگاه متفکّری مسلمان به پدیدار مزبور می‌نگرد. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، با این چشم‌انداز به ترجمه و نشر چنین آثاری دست یازیده است.