کتاب ایرانی از نگاه دیگری جبار رحمانی نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

این کتاب حاصل نوشتارهایی است که از سال ۱۳۸۳ به‌واسطۀ شروع پژوهشی در زمینۀ سفرنامه‌ها شکل گرفت. بازبینی و بازآرایی این نوشتارها، در نهایت در قالب این کتاب ارائه شده است و سعی کرده‌ایم نگاه جدیدی به سفرنامه‌ها و مدل فهم و تحلیل آنها داشته باشیم؛ نگاهی که فارغ از اتهام غرض‌ورزی یا تعصب باشد. برای این کار از سنت «هرمنوتیک گادامری» استفاده کرده‌ایم. مهم‌ترین دغدغۀ هرمنوتیک فلسفی، واقعۀ فهم است. مسئلۀ اصلی برای «گادامر»، ایجاد موازین خاصی برای هدایت فهم نیست؛ بلکه او می‌خواهد خودِ پدیدار فهم را آشکار کند؛ تجربۀ فهم در کل تجربۀ انسان از جهان مسئلۀ اصلی اوست. برای گادامر، فهم شیوۀ بودن ما در جهان است و همواره واقعه‌ای تاریخی و دیالکتیکی و زبانی است (پالمر، ۱۳۷۷: ۲۳۷). کلیدهای فهم، دستکاری و سلطۀ دانش و روش‌شناسی نیست؛ بلکه مشارکت، گشودگی، تجربه و دیالکتیک است. به عبارت دیگر، فهمِ صرفاً فعلی از انسان ملاحظه نمی‌شود؛ بلکه واقعه‌ای در انسان ملاحظه می‌شود. به نظر گادامر، گذشت زمان زمینه‌ساز انکشاف هرچه بیشتر هستی اثر برای مخاطبان است؛ چراکه با شکل‌گیری تاریخ اثر- مجموعه فهم‌های پیشینیان دربارۀ اثر که امروزه به‌صورت سنت به ما رسیده است– و با تحول پرسش‌های ما در مواجهه با متن، حقیقت متن هرچه بیشتر ظهور می‌یابد. ما هرگز در موقعیت بیننده یا شنونده خالص متن نیستیم؛ زیرا به معنایی خاص، همیشه با سنت‌های خویش درگیریم. از نظر او فهم همیشه جزئی، ناتمام و تاریخی است و لذا همیشه وابسته به عامل فهم و جزئی از وجود اوست. فهم همیشه متکی بر پیش‌داوری‌های ماست؛ زیرا پیش‌داوری‌ها از ریشه داشتن ما در سنتی معین برمی‌خیزد.