کتاب خانه ایرانی نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

خانه یعنی محل سکونت و سکونت یعنی آرامش. خانه محل امنیت، صلح، صفا، تربیت، تعالی و بالندگی انسان در سراسر زندگی وی است. خانواده، این اساسی‌ترین و بنیادی‌ترین نهاد اجتماعی بشر، در فضای خانه شکل می‌گیرد و چنانچه این فضا، فضایی سرشار از امنیت و آرامش باشد، بالطبع ساکنانش نیز به‌نحوی مطلوب و بی‌دغدغه و اضطراب و فارغ از تنش‌ها و تشویش‌ها زندگی کرده، از لحظات زندگی خود لذت خواهند برد. اما چگونه می‌توان خانه‌ای با این اوصاف فراهم کرد؟ بخش مهمی از این پاسخ، به معماری خانه، شکل ظاهری و نحوه آراستن آن مرتبط است. انسان بخش زیادی از زندگی خود را در خانه سپری می‌کند و با تمامی عناصر و بخش‌های خانه مأنوس می‌شود. حال اگر فضاها و بخش‌های مختلف این خانه، به‌گونه‌ای مطلوب و مطابق با نیازهای جسمی و روحی انسان طراحی نشده باشد یا چنانچه نحوه تزئین آن در جهت تلطیف فضای داخلی و ایجاد هماهنگی و آرامش و وحدت به‌کار گرفته نشده باشد، قطعاً در روح و روان ساکنانش تأثیر نامطلوب خواهد گذاشت. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و صنعتی‌شدن جامعه ایران، مناسبات سنتی به‌شدت تغییر یافته است. در جریان تولید انبوه مجتمع‌های مسکونی و آپارتمان‌سازی و توجه صرف به صرفه اقتصادی، ابعاد خانه‌ها بسیار کاهش یافته است. تزئینات نیز در این روند به حداقل رسیده است. تقریباً تمامی اجزای بنا، مثل پنجره‌ها، درها و کاشی‌ها در کارخانجات صنعتی تولید می‌شوند. سطوح گچی دیوارها اغلب نه با گچ‌بری و آیینه‌کاری، بلکه با رنگ‌های یکدست یا کاغذ‌دیواری پوشانده می‌شوند. با این وصف، این پرسش مطرح می‌شود که چگونه می‌توان به‌رغم تغییرات پیش‌گفته و دگرگونی‌های بسیار دیگر، در ساختار و فضای داخلی خانه‌های ایرانی، هویت اسلامی و ایرانی را همچنان حفظ کرد؛ آن‌چنان‌که با مشاهده فضای داخلی یک خانه ایرانی، بتوان به ایرانی بودن آن پی برد؟