کتاب پینوکیو
نسخه نمونه

ترجمه ای برای

بزرگمهر آقامعلی

۱. تکه چوبی که مثل بچه ها خندید و گریه کرد

روزی روزگاری نجار پیری به نام استاد آنتونیو(۱) در گوشه دکانش چشمش به تکه چوبی افتاد. این نجار پیر را همه استاد آلبالو(۲) صدا می کردند، آن هم به خاطر نوک دماغش که همیشه ی خدا مثل یک آلبالوی رسیده برق می زد.
استاد آلبالو تا چشمش به تکه چوب افتاد، از شادی لبخند زد و دست هایش را با رضایت به هم مالید، و آرام با خود گفت:
«این دُرُست همون چیزیه که می خواستم؛ جون می ده باهاش پایه ی یه میز کوچولو بسازی.»
پس بلافاصله تیشه ی تیزی برداشت تا پوست و سطحِ زُمخت چوب را بتراشد، اما هنوز اولین ضربه را فرود نیاورده بود که صدایی ضعیف شنید که با التماس گفت: «محکم نزنی ها!»
پیرمرد برگشت و چشم های وحشتزده اش را دور تا دور اتاق چرخاند تا بلکه بفهمد این صدا از کجا می آید، اما کسی را ندید! زیر نیمکت را نگاه کرد. کسی نبود؛ توی گنجه ای را که درش همیشه بسته بود نگاه کرد. کسی نبود؛ داخل سبدِ تراشه ها و خاک ارّه را نگاه کرد، کسی نبود؛ حتی درِ دکان را هم باز کرد و نیم نگاهی به خیابان انداخت، و باز هم کسی نبود. پس این صدای کی بود؟
بعد با خنده کلاه گیسش را خاراند و گفت: «فهمیدم، از قرار معلوم فقط خیال کردم که صدایی شنیدم. بهتره برگردم سر کارم.»
پس تیشه را برداشت، و ضربه ای محکم روی چوب زد.
یک هو فریادی دردناک هوا رفت که: «آخ! آخ! دردم اومد!»
این بار استاد آلبالو خشکش زد. چشم هایش از حدقه بیرون زد، دهانش باز ماند، و زبانش کم و بیش تا پایین چانه اش آویزان شد، یعنی قیافه اش درست شبیه آن مجسمه هایی شد که آب از دهانشان فواره می زند. همین که قدرت حرف زدنش را به دست آورد، با تته پته و ترس و لرز گفت:
«چطور امکان داره اون صدایی که می گه «آخ» از اینجا باشه!؟ یعنی ممکنه یه تیکه چوب یاد بگیره داد بزنه و مثل یه بچه زاری کنه؟ باورم نمی شه. این چوب هیچی نیست الا یه تیکه از کنده ی درخت، مثل بقیه شون، که آدم میندازه تو اجاق و باهاش لوبیا می پزه. پس چطور ممکنه؟ نکنه کسی اینجا قایم شده؟ اگه کسی اینجا قایم شده باشه وای به حالش. حسابش رو یه سره می کنم.»
این ها را گفت و چوب بینوا را برداشت، و مدام و بی رحمانه کوبید به دیوار اتاق. بعد ایستاد و گوش کرد ببیند آیا باز آن صدای زاری را می شنود یا نه. دو دقیقه صبر کرد ـ صدایی نیامد؛ پنج دقیقه صبر کرد ـ صدایی نیامد؛ دَه دقیقه صبر کرد ـ باز صدایی نیامد!
بعد همانطور که زورکی می خندید و کلاه گیسش را جابه جا می کرد گفت: «خب، حالا فهمیدم، از قرار معلوم اون صدایی که گفت آخ! آخ! فقط تو خیالات من بوده. بهتره برگردم سر کارم.»
استاد تیشه را زمین گذاشت و رنده را به دست گرفت تا تکه چوب را رنده کند و حسابی برق بیاندازد، اما همین که رنده را روی چوب بالا و پایین برد، باز همان صدا را شنید که با خنده گفت:
«بس کن! داری غلغلکم می دی!»
این بار اما استاد آلبالوی بیچاره عین صاعقه زده ها پخش زمین شد. وقتی در نهایت چشم هایش را باز کرد، دید دراز به دراز افتاده وسط اتاق.
رنگ صورتش عوض شده بود؛ حتی نوک دماغش، که کم و بیش همیشه قرمز بود، حالا از ترس کبود شده بود.

۲. استاد آلبالو تکه چوب را می بخشد

درست در همان لحظه، کسی در زد. نجار که نای ایستادن نداشت گفت: «بیا تو.»
بی درنگ پیرمردی سرحال و قبراق وارد دکان شد. اسم او ژِپِتو(۳) بود، اما وقتی بچه های محل می خواستند عصبانی اش کنند پودینگ صدایش می زدند، چون کلاه گیس زردی که به سر می گذاشت آدم را یاد پودینگی می انداخت که با ذرت درست شده باشد.
ژپتو خیلی زود جوش بود و وای اگر کسی پودینگ صدایش می زد! زود برآشفته می شد و دیگر کسی نمی توانست جلودارش باشد.
ژپتو گفت: «صبح به خیر استاد آنتونیو، کف زمین چی کار می کنی؟»
«دارم به مورچه ها الفبا یاد می دم.»
«چه خوب، با کار و باری که داری بد هم نیست.»

«حالا چی تو رو کشونده اینجا، ژپتو؟»
«پاهام. اما راستش استاد آنتونیو، اومدم یه لطفی در حق من بکنی.»
نجار روی زانوهایش بلند شد و در پاسخ گفت: «بفرما، من در خدمتم.»
«امروز صبح یه فکری به سرم زد.»
«بگو بشنویم.»
«فکر کردم یه عروسک چوبی خوشگل بسازم، یکی که بتونه برقصه، شمشیربازی بکنه، و مثل یه بندباز بالا و پایین بپره. اون وقت من هم با این عروسک دور دنیا می گردم و یه لقمه نون و یه لیوان نوشیدنی گیر می آرم. نظرت چیه؟»
همان صدای آهسته از جایی که معلوم نبود کجاست گفت: «آفرین، پودینگ!»
وقتی ژپتو شنید که پودینگ صدایش کردند، صورتش از خشم مثل یک تکه گوشت قرمز شد و رو به نجار با خشم پرسید:
«چرا بهم توهین می کنی؟»
«کی بهت توهین کرد؟»
«تو بهم گفتی پودینگ!»
«من نبودم!»
«به نظرت من به خودم می گم پودینگ؟ من که می گم تو بودی!»
«نه!»
«آره!»
«نه!»
«آره!»
از حرف هایی که بین شان رد و بدل شد، هر دو گُر گرفتند و کار به کتک و کتک کاری کشید.
دعوا که خوابید، استاد آنتونیو کلاه گیس زرد ژپتو را در دست داشت و ژپتو هم کلاه گیس خاکستری استاد آنتونیو را لای دندان هایش.
استاد آنتونیو با فریاد گفت: «بده من کلاه گیسم رو!»
«تو هم مال من رو بده، و بیا دوباره با هم رفیق باشیم.»
هر دو پیرمرد کلاه گیس هایشان را سرِجایش گذاشتند، با هم دست دادند و قسم خوردند تا آخر عمر با هم رفیق بمانند.
نجار برای اینکه ثابت کند با هم آشتی هستند گفت «خب، ژپتوی عزیز، چه کمکی از دست من ساخته ا ست؟»
«یه تیکه چوب کوچیک لازم دارم تا بتونم باهاش عروسکم رو بسازم، می تونی یه تیکه چوب بهم بدی؟»
استاد آنتونیو خوشحال شد و بی درنگ رفت سراغ میز کارش و تکه چوبی را که کلی باعث ترسش شده بود بیرون کشید اما همین که خواست آن را به دوستش بدهد، تکه چوب تکانی خورد و از دستش پرید و محکم خورد به ساق پای ژپتوی بینوا.
«آخ! این مودبانه ترین راهیه که بلدی به دوستت هدیه بدی استاد آنتونیو؟ تو زدی چلاقم کردی که!»
«قسم می خورم من نبودم!»
«اگه تو نبودی پس لابد من بودم؟»
«همه ی تقصیرها گردن چوبه!»
«بله می دونم که چوبه، اما این تو بودی که باهاش زدی تو پام!»
«من تو رو باهاش نزدم!»
«دروغگو!»
«ژپتو، به من توهین نکن، وگرنه من هم پودینگ صدات می کنم ها!»
«حقه باز!»
«پودینگ!»
«الاغ!»
«پودینگ!»
«عنتر!»
«پودینگ!»
وقتی نجار برای سومین بار پودینگ خطابش کرد، ژپتو برآشفته شد، پرید سر نجار، و آن دو دوباره افتادند به جان هم.
وقتی نبردشان تمام شد، استاد آنتونیو دو خراش دیگر روی دماغش داشت و رقیب هم دو تا از دگمه های جلیقه اش را از دست داده بود. به حساب خودشان مساوی شده بودند، پس با هم دست دادند و قسم خوردند تا آخر عمر دوستان خوبی برای هم باقی بمانند.
ژپتو تکه چوبش را برداشت، از استاد آنتونیو تشکر کرد، و لنگ لنگان راهی خانه شد.

۳. ژپتو اسم عروسکش را پینوکیو می گذارد

ژپتو در اتاقی کوچک در طبقه ی همکف زندگی می کرد و تنها نوری که به درون می تابید از راه پله بود. اسباب و اثاثیه اش دیگر از این ساده تر نمی شد؛ یک صندلی زهوار دررفته، یک تخت محقر، و میزی تَق و لَق. در انتهای اتاق شومینه ای روشن قرار داشت، اما در واقع آتش داخل شومینه نقاشی بود، کنار آن هم تصویر قابلمه ای وجود داشت که قل قل می جوشید و بخاری که ازش بلند می شد دقیقاً عین بخار واقعی بود.
ژپتو همین که به خانه رسید ابزارش را برداشت و شروع کرد به ساختن عروسکش.
با خودش گفت: «اسمش ر۵و چی بذارم؟ گمونم اسمش رو بذارم پینوکیو. این اسم براش شانس می آره. یه زمانی خانواده ای رو می شناختم که اسم همه شون همین بود. پدره پینوکیو بود، مادره پینوکیا(۴)، و بچه ها هم پینوکی(۵)، کار و بار همه شان هم خوب بود. ثروتمندترین شون هم یه گدا بود.»
اسم عروسکش را که انتخاب کرد، با علاقه دست به کار شد و اول موهای عروسک را ساخت، بعد پیشانی، بعد هم رفت سراغ چشم ها.
تصور کنید ژپتو چقدر حیرت کرد وقتی ساخت چشم ها تمام شد، دید چشم ها چرخیدند و زل زدند به او.
ژپتو که دید آن دو تا چشم چوبی بهش خیره شده اند با عصبانیت گفت: «چیه؟! چرا زُل زدین به من؟»
اما جوابی نیامد.
پس رفت سراغ تراشیدن انحنای دماغ، اما چیزی از تمام شدن کار نگذشته بود که دماغ شروع کرد به دراز شدن. و در عرض چند دقیقه آنقدر دراز شد و دراز شد و دراز شد که انگار هیچ وقت تمامی ندارد.
ژپتو سعی کرد آن را ببُرد، اما هرچه بیشتر می برید دماغ درازتر می شد!
کار ساختن دهان هنوز حتی تمام نشده بود که ناگهان شروع کرد به خندیدن و مسخره کردن.
ژپتو که برآشفته شده بود گفت: «نخند!» اما انگار داشت با دیوار حرف می زد. این بار با لحنی تهدیدآمیز گفت: «گفتم نخند!»
دهان از خندیدن دست کشید اما زبانش را تا جایی که ممکن بود بیرون آورد.
ژپتو دست از کار نکشید، فقط خودش را زد به ندیدن و به ساخت و ساز ادامه داد. بعد از دهان رفت سر وقت فُرم دادن به چانه، بعد گلو، بعد شانه ها، شکم، بازوها و دست ها.
دست ها تازه تمام شده بودند که ژپتو احساس کرد کسی کلاه گیسش را از روی سرش برداشت. سریع چرخید و دور و بر را نگاه کرد، و چه دید؟! دید کلاه گیس زردش در دست های عروسک است.
«پینوکیو! فوراً کلاه گیس منو بهم پس بده!»
اما پینوکیو عوض پس دادن کلاه گیس، آن را روی سر خودش گذاشت، طوری که تقریباً کل سرش زیر آن گم شد.
ژپتو از رفتار توهین آمیز و گستاخانه ی او ناراحت شد، هیچ وقت در زندگی تا این حد غمگین نشده بود. رو کرد به پینوکیو و گفت:
«ای پسر شیطون! تو هنوز کامل نشده اینطوری داری به پدرت بی احترامی می کنی؟! این کار بدیه پسرم، خیلی بد!»
و قطره اشکی ریخت.
ساق ها و پاها هم ساخته شد.
وقتی ژپتو پاها را تمام کرد لگدی محکم به دماغش خورد.
با خودش گفت: «آره، حقمه. باید زودتر فکر اینجاش رو می کردم! الان دیگه دیر شده!»
بعد عروسک را بلند کرد و روی زمین گذاشت تا راه رفتن یادش بدهد.
پاهای پینوکیو سفت بود و نمی توانست تکانشان بدهد، بنابراین ژپتو با دست او را نگه داشت ویادش داد که چطور قدم ها را یکی بعد از دیگری بلند کند.

وقتی پاهایش کم کم نرم تر شد، پینوکیو شروع کرد به راه رفتن و چرخیدن دور اتاق، تا اینکه از در خانه بیرون رفت و پرید توی خیابان و پا گذاشت به فرار.
ژپتوی بینوا با عجله دوید دنبالش اما نتوانست به پایش برسد، پینوکیوی بدجنس تندتند مثل خرگوش می دوید و از برخورد پاهای چوبی اش با کف خیابان چنان سر و صدایی راه افتاده بود انگار بیست جفت کفش پاشنه بلند دارند تق تق راه می روند.
ژپتو فریاد زد: «بگیرینش! بگیرینش!» اما مردم توی خیابان که می دیدند عروسکی چوبی دارد می دود، مبهوت نگاه می کردند و بلند بلند می خندیدند.
از شانس خوب، سربازی سر رسید و با شنیدن هیاهو فکر کرد کره اسبی از دست صاحبش فرار کرده است. پس خیلی قاطع و مصمّم، با پاهایی از هم گشوده وسط خیابان ایستاد، و منتظر ماند تا آن موجود را متوقف کند و در نتیجه جلوی مصیبتی بزرگ تر را بگیرد.
وقتی پینوکیو از دور سرباز را دید که کل خیابان را بسته است، سعی کرد او را غافلگیر کند و از بین پاهایش بگذرد اما نقشه اش نقشِ برآب شد.
سرباز، بدون اینکه به زحمت بیفتد، عروسک را از دماغ گرفت و تحویل ژپتو داد. ژپتو برای اینکه پینوکیو را تنبیه کند، تصمیم گرفت گوشش را بگیرد و بپیچاند اما تصور کنید چه حالی شد، وقتی نتوانست گوش ها را پیدا کند؛ و می دانید چرا؟ وقتی با عجله می خواست عروسک را بسازد و تمام کند، فراموش کرده بود برایش گوش بسازد.
پس، پسِ گردنِ پینوکیو را گرفت و خواست با خودش بکشد سمتِ خانه و همانطور که با تهدید سرش را تکان می داد گفت:
«تا رسیدیم خونه، حسابمون رو با هم تسویه می کنیم، شک نکن!»
پینوکیو که این را شنید خودش را انداخت زمین و دیگر قدم از قدم برنداشت. در عرض چند دقیقه یک مُشت آدم علاف و فضول جمع شدند و دور آن دو حلقه زدند.