کتاب نظریه و روش در تحلیل گفتمان نشر نی

ده سالی است که «گفتمان» واژه‌ای مد روز شده است. آن را بی‌هدف و غالبا بی‌آن‌که تعریف کنند در متن‌ها و بحث‌های علمی به‌کار می‌گیرند. اکنون گفتمان به واژه‌ای مبهم و گاه بی‌معنا بدل شده است که حتی زمانی که آن را با دقت به‌کار می‌برند در هر بستری معنایی متفاوت دارد. اما در بسیاری از موارد منظور از «گفتمان» این است که زبان در چارچوب قالب‌هایی ساختاربندی شده و مردم به هنگام مشارکت در حوزه‌های مختلف حیات اجتماعی در گفتار خود از این قالب‌ها تبعیت می‌کنند. مثال‌های آشنای آن نیز «گفتمان پزشکی» و «گفتمان سیاسی» است. تحلیل گفتمان هم تحلیل این قالب‌هاست. اما این تعریفِ عقل سلیمی کمک چندانی به روشن‌شدن چیستی، نحوه عملکرد یا شیوه تحلیل گفتمان‌ها نمی‌کند. در این‌جا باید به‌دنبال نظریه‌ها و روش‌های پیشرفته‌تری باشیم. و در این جست‌وجو به‌سرعت درخواهیم یافت که تحلیل گفتمان نه یک رویکرد واحد بلکه مجموعه‌ای از رویکردهای میان‌رشته‌ای است که می‌توان از آن‌ها در انواع گوناگون مطالعه‌ها و برای کندوکاو در قلمروهای مختلف اجتماعی استفاده کرد. در ضمن، هیچ اجماع روشنی درباره چیستی گفتمان‌ها و نحوه عملکرد و نحوه تحلیل آن‌ها وجود ندارد.