کتاب درآمدی کوتاه به مغز نشر نی

به دنیای پررمز و راز مغز خوش آمدید. در کتاب «درآمدی کوتاه به مغز» تمام پیچیدگی‌ها و عملکردهای مختلف مغز بررسی می‌شود. کار نوشتن این کتاب را سه نفر از بزرگ‌ترین چهره‌های عصب‌زیست‌شناس و نورولوژیست برعهده داشته‌اند، «مارتین آر. ترنر»، «آر. شین دلامنت» و «عمار الچلبی». این نویسندگان مخاطبان خود را افرادی فرهیخته و باهوش در نظر گرفته‌اند. با این حال تمام تلاش خود را کرده‌اند تا از اصطلاحات علمی کمتر استفاده کنند و مطالب آن از حد پایه فراتر نرود و چندان تخصصی نشود.

درباره کتاب درآمد کوتاهی به مغز

«اگر مغز آن قدر ساده بود که قادر به فهمش بودیم، آن وقت خودمان آن‌قدر ساده می‌بودیم که نمی‌توانستیم آن را بفهمیم». همین جمله‌ی کوتاه از «لیال واتسون» نویسنده و زیست‌شناس اهل آفریقای جنوبی سازوکار مغز را به‌خوبی تشریح کرده است. پیچیدگی مغز ارتباط مستقیم با درک انسان از خودش دارد. باورش دشوار است که یک ماده‌ی نرم خاکستری رنگ که وزنش به دو کیلوگرم هم نمی‌رسد، فرمانده‌ی کل بدن انسان باشد. تنفس، دمای بدن، فشار خون و هورمون‌ها تنها بخشی از وظایف روزمره‌ی مغز است. مغز اندام‌های بدن را زنده نگه می‌دارد و در مقابل اندام‌های بدن طی سازوکاری پیچیده و عظیم، وظیفه‌ی زنده نگه داشتن مغز را برعهده دارند. این چرخه‌ی همکاری، راز زندگی و حیات انسان است.

گروه نویسندگان سعی کرده‌اند که اطلاعات و مطالب این کتاب تا حد امکان به‌روز باشد. عمده‌ی مطالب کتاب مربوط به تحقیقات دهه‌ی 1990 است، دورانی که به دهه‌ی مغز معروف است. با این حال تحقیق روی مغز از خیلی پیش‌تر شروع شده بود. از مدت‌ها پیش از آن که دکارت در سال 1641 جمله‌ی معروف «می‌اندیشم، پس هستم» را گفت، انسان همیشه در جست‌وجوی پیدا کردن منشا هوش و اندیشه بوده است. امروز خیلی از متخصصان معتقدند که مغز منشا اندیشه‌ها، استدلال و عواطف است. تاجایی که در خیلی از کشورها، مرگ مغزی را همان مرگ حقیقی می‌دانند.  

نویسندگان این کتاب را با تکیه به دیدگاه‌های علمی نوشته‌اند. آن‌ها فرض کرده‌اند که خواننده از دنیای مغز کاملا بی‌اطلاع است. بنابراین کار نوشتن را از سلول‌ها و نورون‌ها شروع کرده‌اند تا به عملکردهای مغزی مثل آگاهی و رشد و نموی سیستم عصبی و ذهن برسند. آن‌ها در مقدمه‌ی این کتاب اعلام کرده‌اند که به دلیل ماهیت کار و تخصصی که دارند، برخی ایده‌ها و نظریات، همان‌هایی باشد که خودشان طی سال‌ها تلاش به آن رسیده‌اند.

مخاطب این کتاب تمام مردم هستند، همه‌ی کسانی که به ساختار و عملکرد مغز علاقه دارند. مهم نیست پیش از این در زمینه‌ی زیست‌شناسی و علوم تجربی دانشی داشته‌اید یا نه، متن کتاب آن‌قدر روان و ملموس است و مطالب را قدم به قدم از ابتدا تشریح می‌کند که به سرعت با آن همراه می‌شوید و آن را درک می‌کنید. با این حال برای کسانی که در علوم شناختی و فلسفه‌ی ذهن تجربیاتی دارند، مطالب این کتاب بسیار کاربردی و جالب خواهد بود.

در این کتاب موضوع مغز و عملکرد آن از اولین باورهای انسان پیش از تاریخ، تا یونانیان و سده‌های روشن‌گری در اروپا، بررسی می‌شود. حتی درباره‌ی عقاید اهل ایمان و خدا درباره‌ی مغز هم مطالب جالبی در آن آمده است. با وجود این که تمرکز اصلی این کتاب روی مغز انسان است، نویسندگان به مغز سایر موجودات مانند میمون‌ها، ماهیان و حتی مورچه‌ها هم اشاراتی کرده‌اند.

ساختار مغز از زمانی که نطفه بسته می‌شود و ساختار مغز کم‌کم شکل می‌گیرد تا تکامل آن، در این کتاب به دقت بررسی شده است. استفاده از شکل و طرح‌های مختلف به درک خیلی از مفاهیم آن کمک کرده است. سپس ساختار دقیق‌تر مغز و لُب‌های مختلف آن تشریح می‌شود. شناخت جهان بیرون، درک پدیده‌های اطراف، غریزه، آگاهی، حافظه و خواب بخش‌های بعدی این کتاب هستند. سیستم‌های حرکتی و حواس چندگانه به همراه ارگان‌ها مربوط به هر کدام به تفصیل توضیح داده شده است. پیری و جاودانی هم مباحث پایانی این کتاب هستند.

با توجه به این که استفاده از برخی اصطلاحات تخصصی در این کتاب ناگزیر بوده است، نویسندگان فهرستی تهیه کرده‌اند که در آن اصطلاحات با زبانی ساده و قابل درک تعریف شده است. این فهرست در پایان کتاب ضمیمه شده، ضمن این که در همین بخش اطلاعات جالبی درباره‌ی وزن، ابعاد و شمار سلول‌های مغز، مخچه و حواس پنج‌گانه در انواع حیوانات و موجوات زنده، از منابع مختلف گردآوری و ضمیمه شده است.

درباره نویسندگان

«شین آر. دلامونت» عصب‌شناس و مشاور مغز و اعصاب در بیمارستان کینگز کالج لندن است. او سال‌هاست که با متخصصان زیادی در اروپا و آمریکا روی ساختار و عملکرد اعصاب مغزی کار می‌کند.
«مارتین آر ترنر» متخصص زیست‌شناسی مولکولی است. تحقیقاتی که او انجام داده تا کنون منجر به شناخت فرآیندهای اساسی مولکولی در شکل‌گیری سیستم ایمنی و پاسخ بدن به عوامل بیمار‌ی‌زا شده است.
«عمار الچلبی» استاد عصب‌شناسی در دانشگاه کینگز کالج لندن است. او در زمینه‌ی ژنتیک بیماری‌های پیچیده تخصص دارد و در بیمارستان همین دانشگاه به عنوان مشاور مغز و اعصاب فعالیت می‌کند.

ترجمه کتاب درآمدی کوتاه به مغز به فارسی

«محمد یوسفی» مترجم این کتاب را می‌توان یکی از طلایه‌داران کتاب‌های علوم مغز در ایران دانست. یوسفی سال‌ها پیش در کتاب‌فروشی‌های مختلف دنبال کتابی درباره‌ی مغز می‌گردد، کتابی که هم اطلاعات جامع و مفیدی داشته باشد و هم زبانش ساده و روان باشد. اما هر چه بیشتر می‌گردد، کمتر پیدا می‌کند. پس خودش دست به کار می‌شود و تصمیم می‌گیرد کتابی ترجمه کند که تمام مخاطبان فارغ از تحصیلات و تخصص، بتوانند از آن استفاده کنند. او از میان انبوه کتاب‌هایی به زبان انگلیسی همین کتاب را انتخاب کرد، کتابی که تمام معیارهایی که او می‌خواست، داشت. پس به انتخاب و ترجمه‌ی یوسفی اعتماد کنید. یوسفی مترجمی است که نیاز مخاطبان و کتاب‌فروشی‌ها را درک کرده و با دقت و حساسیت بالا این کتاب را ترجمه کرده است.

در بخشی از کتاب درآمدی کوتاه به مغز می‌خوانیم

مغز هیچ قسمت متحرکی ندارد: برخلاف قلب، ریه‌ها یا روده‌ها، نمی‌تپد یا باز و بسته نمی‌شود. مغز مثل کلیه‌ها، کبد یا طحال که ادرار، صفرا یا لنف می‌سازند، چیزی نمی‌سازد. برخلاف پوست یا استخوان‌ها، هدف یا وظیفه‌ی معین و روشنی را به انجام نمی‌رساند و با این همه، امروزه بر این باوریم که مغز عهده‌دار اندیشه، عاطفه و اراده‌ی آزاد است. ما چگونه به این نتیجه دست یافته‌ایم و مردم قبلاً چطور می‌اندیشیدند؟ برای یافتن پاسخ، باید به گذشته برویم و از دستاوردی به دستاورد دیگر گذر کنیم تا درنهایت به زمان حال برسیم. این سفر را با سه ملاحظه آغاز می‌کنیم. نخست این که هرچند ایده‌های ما درباره‌ی اندیشه و احساس به نخستین تمدن‌های ثبت شده بازمی‌گردد، دانش‌مان از این باورهای اولیه بر شواهد باستان‌شناختی متکی است و از این رو، بسیار ناهمگون و پاره‌پاره است. دوم این که تاریخ پزشکی عمدتاً به مستندات تاریخی مغرب زمین می‌نگرد و از این رو، ما نیز ناگزیر به طور عمده این نوع نگرش را توصیف خواهیم کرد. سوم این که گرایش به آزمایش‌های حیوانی و انسانی در گذشته با امروز تفاوت داشتند و بسیاری از آزمایش‌هایی که توصیف خواهد شد تا حدی ناخوشایند بودند و امروزه مجاز شمرده نمی‌شوند.