کتاب مردم در سیاست ایران نشر چشمه

ایران سرزمینی در قلب خاورمیانه است. سرزمینی که همواره محل مناقشه بوده است و کمتر روزگاری در تاریخ رنگ آرامش را به خود دیده است. تاریخ ایران قصه‌ی پرفرازونشیبی است که سال‌ها تحقیق و خواندن هم باعث نمی‌شود کسی ادعا کند بر تمام جوانب آن مسلط شده است. از قرن نوزدهم میلادی که انقلاب‌ها در سراسر دنیا شکل گرفتند و شکل زندگی‌ها تغییر کرد، تغییرات در ایران نیز شکل تازه‌‌ای به خود گرفتند. تاریخ ایران در این دویست‌ساله‌ی اخیر روزهای عجیب زیادی را در حافظه دارد و حوادث پیچیده و شگفتی را پشت سر گذاشته است. از زمانی که جرقه‌های انقلاب مشروطه در ایران زده شد تا پیروزی انقلاب اسلامی، سال‎‌هایی در ایران است که همواره توجه مورخان را به خود جلب کرده است و کتاب‌های زیادی نیز درباره‌ی آن نوشته‌شده است. یرواند آبراهامیان نویسنده‌ی «ایران بین دو انقلاب» سال‌ها به تحقیق درباره‌ی این برهه‌ی تاریخی پرداخته است و پژوهش‌هایش را در قالب آثار مختلف منتشر کرده است. مردم در سیاست ایران نیز یکی از آثار برجسته‌ی این مورخ کشورمان است که در آن از زاویه‌ای متفاوت به جریانات اتفاق افتاده در فاصله‌ی دو انقلاب ایران پرداخته است. این کتاب برای هرکسی که نسبت به محیط اطرافش حساس است و می‌خواهد درباره‌ی پیچیدگی‌های سیاسی و اجتماعی جامعه‌ی ایران بیشتر بداند کتاب ارزشمندی است.

درباره کتاب مردم در سیاست ایران، 5 پژوهش موردی اثر یرواند آبراهامیان

کتاب مردم در سیاست ایران مجموعه‌ای از 5 پژوهش جداگانه است که یرواند آبراهامیان آن‌ها از اواخر دهه‌ی شصت میلادی تا بیش از چهل سال بعد درباره‌ی نقش مردم در سیاست ایران، در مقاطع مختلف تاریخی انجام داده است. آبراهامیان در این مجموعه مقالات نقش مردم در خروج تدریجی ایران از حکومت مطلقه‌ی پادشاه و همگام شدنش را با انقلاب‌های جهانی که منجر به افزایش نقش مردم در تعیین سرنوشتشان شده است را بررسی کرده است. او در پژوهش‌هایش خصوصیات منحصربه‌فرد جامعه‌ی ایران که منجر به وقایعی پیش‌بینی‌ناپذیر شده است را آورده است. خصوصیاتی که سرنوشت امروز جامعه‌ی ایران نیز تحت تأثیر آن‌هاست.

 در اغلب پژوهش‌های تاریخی آبراهامیان نقش مردم بسیار پررنگ است و آن‌ها نقش کلیدی دارند. آبراهامیان بیشتر به نقش مردم تکیه کرده تا سیاستمداران، این مجموعه مقالات نیز به‌طور خاص در همین زمینه نوشته‌شده است. درواقع این مجموعه مقالات فقط پژوهشی تاریخی نیست، بلکه مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی نیز به شمار می‌رود. بهرنگ رجبی این مجموعه مقالات را با اجازه از آقای آبراهامیان در ایران ترجمه کرده و به شکل کتاب درآورده است. او درباره‌ی سبک تاریخ‌نگاری آبراهامیان گفته است: «او راوی فشارهای از پایین است تا چانه‌زنی‌های از بالا.»

نشر چشمه این کتاب را سال 1394 در ایران منتشر کرده است.

مروری بر فصل‌های کتاب مردم در سیاست ایران

پنج   پژوهش یرواند آبراهامیان که دورنمای مشترک دارند به‌عنوان 5 فصل این کتاب در نظر گرفته‌شده‌اند و بر اساس مقطع تاریخی مرتب‌شده‌اند. 4 پژوهش اول این کتاب مقالات آبراهامیان‌اند که منتشرشده‌اند و پژوهش آخر درواقع متنی است که از یکی از سخنرانی‌های دانشگاهی پروفسور آبراهامیان استخراج‌شده است. عنوان این 5 پژوهش به شرح زیر است:

نقش جمعیت‌های مردمی در انقلاب مشروطه ایران

نقش جمعیت‌های مردمی در سیاست ایران؛ 1332-1285

نقش جمعیت‌های مردمی در انقلاب ایران

کمونیسم و مسئله‌ی اشتراک در ایران: حزب توده و فرقه‌ی دموکرات

شکل‌گیری پرولتاریا در ایران مدرن، 1332-1320

در بخشی از کتاب مردم در سیاست ایران می‌خوانیم

خبر از هیچ غارت و چپاول کورکورانه‌ای نبود. کار «اوباش» نبود. شاهکار شگفت‌انگیز سازمان‌دهی زمان‌بندی و نظم بود... من هیچ‌وقت مردم ایران را به‌اندازه‌ی چند ماه گذشته تحسین نکرده‌ام. شجاعتشان. انسجامشان و ازخودگذشتگی‌شان درراه رسیدن به هدف. سرنگونی سلطنت. شگفت‌انگیز بوده است.

آنتونی پارسونز، سفیر بریتانیا در ایران در دوران انقلاب

تصور سنتی و معمول از جمعیت همیشه «اوباش» ی غیرمنطقی، دمدمی بی‌فرهنگ و خون‌ریز است که دست‌های‌ خارجی «پنهان» به‌راحتی می‌توانند مهار و هدایتشان کنند؛ اما در دهه‌ی 1۹۶۰ جورج رود با دو کتاب پیش‌گامش، جمعیت در تاریخ و جمعیت در انقلاب فرانسه، به نحوی مستدل این دیدگاه متداول را به چالش کشید - دست‌کم راجع به جمعیت‌ها در رخدادهای مهم اروپا. رود نشان داد جمعیت می‌تواند منطقی، پیش‌بینی پذیر و سرجمع آرام و آرامش‌طلب باشد. جمعیت‌ها را راهپیمایان تشکیل می‌دهند نه آشوب‌طلب‌ها، مذاکره‌کننده‌هایی که دسته‌جمعی به میدان آمده‌اند و معترضان به مسائل اجتماعی نه جانیانی بی‌سروسامان اعضای اصلی و لازم اجتماع نه تفاله‌ها و پس‌مانده‌های جامعه. درمجموع جمعیت‌ها متشکل از آدم‌هایی‌اند که به زندگی احترام می‌گذارند و نظر به دستیابی به اهدافی خاص دارند نه کسانی که به رفتارها و اعمال بی‌دلیل خشونت‌آمیز علیه انسان‌ها میدان می‌دهند. این دیدگاه رود را بعدتر امانوئل لروآ لدوری تحکیم و تکمیل کرد و در کتاب کلاسیک شده‌اش کارناوال رومیان: قیام مردمی میان، رومی‌ها، ۱۵۷۹-۱۵۸۰ نظر داد که جمعیت‌ها ته فقط پدیده‌هایی منطقی و عقلانی بلکه پروردگاران، طنز و تمسخرند. پدیده‌هایی که به یاری همین ابزارشان بالادستی‌های نشسته بر مسند اجتماع را از عرش به فرش می‌کشانند و بادشان را می‌خوابانند.

اگرچه آن تصور کلیشه‌ای را راجع به جمعیت‌های شکل‌گرفته در رخدادهای اروپایی در بسیاری موارد و به‌شدت رد کرده‌اند؛ اما مشابه آن دیدگاه در نگرش و دریافت غربی‌ها از جمعیت‌های خاورمیانه هنوز پابرجا و سرپاست. لب کلام الیزابت مونرو از تاریخ‌نگاران برجسته‌ی بریتانیایی در حوزه‌ی خاورمیانه‌ی جدید. در مقاله‌ی بسیار استناد شده‌ی سال‌اش ۱۹۵۳ در نیویورک‌تایمز به نام نیروی اصلی در خاورمیانه: اوباش، همین دیدگاه بود: «در تهران طرف‌های سیاست را تحریک کنید و بعد می‌بینید اوباش از زاغه‌هایشان و حلبی‌آبادها بیرون می‌ریزند. بدون این‌که برایشان اهمیتی داشته باشد اصلاً بهانه و دلیل تظاهرات چیست... جمعیت‌هایی با ویژگی‌های همسان را می‌توان با شعارهایی بسیار متفاوت به خیابان‌ها کشاند...»

درباره یرواند آبراهامیان

یرواند آبراهامیان مورخ ایرانی آمریکایی و پژوهشگر تاریخ ایران، متولد سال 1319 در تهران است. آبراهامیان در ده‌سالگی همراه پدر و مادرش به انگلستان مهاجرت کرد و سال‌های نوجوانی و آغاز جوانی را در این کشور گذراند. یرواند آبراهامیان دانش‌آموخته‌ی دانشگاه آکسفورد است. او سال 1348 از انگلستان به آمریکا مهاجرت کرد و تحصیلات عالی خود را در این کشور ادامه داد. یرواند آبراهامیان دکترای تاریخ خود را از دانشگاه کلمبیا دریافت کرده است. تاریخ خاورمیانه و ایران در سده‌های اخیر، مهم‌ترین زمینه‌های پژوهشی آبراهامیان را در برمی‌گیرد.

یرواند آبراهامیان در دانشگاه‌های بسیاری تدریس کرده است، او را یکی از برجسته‌ترین ایران‌شناسان معاصر می‌دانند. او درس‌های تخصصی زیادی درباره‌ی تاریخ ایران، در دانشگاه‌های آکسفورد، پرینستون و نیویورک سیتی ارائه کرده است. یرواند آبراهامیان از سال 2010 به عضویت فرهنگستان علوم و هنر آمریکا درآمد.

یرواند آبراهامیان آثار برجسته‌ی زیادی هم در کارنامه دارد که بیشتر آن‌ها به فارسی برگردانده شده‌اند. یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار این تاریخدان بزرگ «ایران بین دو انقلاب» است که وقایع اجتماعی و سیاسی ایران در مدت‌زمان میان انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی ایران، با جزئیات بررسی‌شده است. «کودتا»، «تاریخ ایران مدرن» و «جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران» نیز آثار مهم دیگری از آبراهامیان‌اند که در فیدیبو قابل دانلودند. «خمینیسم» اثر مهم دیگر ایشان است که سال 1993 در دانشگاه کالیفرنیا منتشرشده است. آبراهامیان همچنین آثاری درباره‌ی تاریخ کشورهای دیگر هم دارد که از میان آن‌ها می‌توان به «آنارشیسم در انقلاب روسیه» اشاره کرد.

چرا باید این کتاب را بخوانیم؟

مردم در سیاست ایران، کتابی است که به شکلی مستند و دقیق سعی کرده است نقش مردم را در اتفاقاتی که از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی رخ‌داده‌اند بررسی کند. آبراهامیان نورافکن را از روی سیاستمداران و میزهای مذاکره‌شان برداشته است و روی مردم انداخته است، روی حرکات بزرگ و کوچکی که سیاست‌مداران را مجبور به تغییر کرده‌اند و تاریخ معاصر ایران را به‌واقع شکل داده‌اند. برای هر خواننده‌ی آگاه و علاقه‌مندی این کتاب پر از نشانه‌های جالب‌توجه و نکات آموزنده است. علاوه بر این مردم در سیاست ایران برای دانشجویان تاریخ و کسانی که پژوهشی تاریخی و حتی جامعه‌شناسی را درباره‌ی ایران پیش می‌برند منبع قابل‌توجهی است.

آنچه در بالاآمده است بررسی و نقد کتاب مردم در سیاست ایران اثر یرواند آبراهامیان است. خرید و دانلود کتاب الکترونیکی این اثر در همین صفحه ممکن است.