کتاب زبان غریب غمگین اثر هاروکی موراکامی نشر چشمه

اینک که همه‌ی این پاره‌ها کنار هم می‌نشینند، گویی تکه‌هایی از آینه‌ای شکسته را روبه‌روی نور گرفته‌ایم؛ هر قطعه تصویری از موراکامی می‌دهد، اما تنها در پیوندشان است که سیمای کامل‌تر او، این نویسنده‌ی آرام همیشه‌درراه، پدیدار می‌شود. «زبان غریب غمگین» نامی است که بر این آینه نهاده‌اند؛ نامی که هم نوستالژی زبانی ازدست‌رفته را در خود دارد و هم لحنی از دورافتادگی را، انگار واژه‌ها خود در تبعیدی طولانی به سر می‌برند و تنها گاهی در خلوت نویسنده به خانه بازمی‌گردند. موراکامی در این نوشته‌ها نه رمان‌نویس روایی جهان‌های موازی است و نه معمار داستان‌های خیال‌آمیز؛ او بیشتر شبیه رهگذری‌ست که در شهری ناآشنا قدم می‌زند، به پنجره‌ها سرک می‌کشد، صداها را در ذهنش غربال می‌کند و سعی دارد بفهمد چگونه می‌توان در زبانی بیگانه زیست، نفس کشید و معنا ساخت. دور بودن از ژاپن، او را به نوعی بیداری واداشته؛ بیداری‌ای که در آن زبان تبدیل می‌شود به آینه‌ی هویت، و هر جمله حکم جست‌وجویی را دارد برای کشف اینکه «من کیستم وقتی به زبان دیگری فکر می‌کنم؟» موراکامی، در فاصله‌ی میان انگلیسی و ژاپنی، مسیر باریکی را می‌پیماید: از یک‌سو می‌کوشد زوائد زبانی را کنار بزند تا به «صدای ناب» نزدیک شود، و از سوی دیگر به دقت گوش می‌سپارد به پژواک‌های فرهنگی که در پس‌زمینه‌ی هر واژه پنهان شده است. در این نوشته‌ها، او به‌جای ساختن پیرنگ‌های پیچیده، به لحظه‌های کوچک روزمره چنگ می‌زند؛ به زنگ نامنتظر تلفن، به تکرار کند یک ترانه، به صندلی‌ خالی در آرایشگاهی محلی. همین جزئیات پیش‌پاافتاده، سکویی می‌شوند برای اندیشیدن درباره‌ی بیگانگی، تعلق، و آن لایه‌ی ناپیدایی که میان آدم و جهان فاصله می‌اندازد. شخصیت‌های موراکامی در این جستارها نه با دیگران، بلکه با درون خود گفت‌وگو می‌کنند؛ صدایی که از عمق دو زبان برخاسته و نمی‌داند کدام‌یک را باید خانه‌ی حقیقی خود بخواند. این صدا گاه آرام و مراقبه‌وار است، گاه سایه‌ای از طنز بر آن نشسته، و گاه چنان شفاف می‌شود که می‌توان لرزش اندوه را در آن شنید. غم در این کتاب نه فریادی پریشان، بلکه ضرب‌آهنگی ملایم است؛ بیگانه اما آشنا، غریب اما صادق. موراکامی نشان می‌دهد که چگونه اندوه می‌تواند خود به زبانی تازه بدل شود؛ زبانی که از میان فاصله‌ها عبور می‌کند و بی‌هیچ هیاهویی، حقیقتی پنهان را لمس می‌کند. نثر این کتاب مانند قدم‌زدن در شهری بارانی‌ست: خیابان‌ها ساکت‌اند، اما پشت هر سکوت جنبشی هست، چیزی نادیدنی در کار است، چیزی که خواننده را تا انتهای مسیر همراه می‌برد. موسیقی در این جهان نقش قطب‌نما را دارد، خیال و واقعیت در هم تنیده‌اند، و هر تصویر، هر خاطره و هر مکث، دروازه‌ای‌ست به درونیاتی که تنها از خلال زبان امکان ظهور می‌یابند. «زبان غریب غمگین» دعوتی‌ست به تجربه‌ی زندگی در شکاف‌ها-شکاف میان دو زبان، میان گذشته و اکنون، میان آن‌چه گفته می‌شود و آن‌چه ناگفتنی می‌ماند. این کتاب برای کسی‌ست که می‌خواهد بداند چگونه می‌توان با واژه‌ها دنیا ساخت، چگونه می‌توان در غربت زبان صدای خود را دوباره یافت. و اگر موراکامی در این نوشته‌ها بیش از همیشه به ما نزدیک می‌شود، شاید از آن روست که خود نیز در جست‌وجوی بازگشت است: بازگشت به خانه‌ای که نه در جغرافیا، که در اعماق زبان ساخته می‌شود.