کتاب رباعیات افضل کاشانی افضلالدین محمد مرقی کاشانی نشر انتشارات سخن

حکیم افضل‌الدین محمد مَرَقیِ کاشانی، یکی از اندیشه‌مندان نامدار ایرانی در قرن ششم هجری است که تألیفات او نقش مهمی در حوزۀ نگارش‌های فلسفی و حکمی در زبان فارسی داشته است.

از او کمتر از سیصد بیت شعر در قالب قصیده، غزل و رباعی برجای مانده است. نام حکیم افضل کاشانی همچون حکیم خیّام نیشابوری در تاریخ شعر فارسی به رباعی‌گویی پُرآوازه شده است. تعداد رباعیات مسلّم الصدور افضل به صد رباعی نیز نمی‌رسد، ولی به مرور زمان نزدیک به 700 رباعی به دفتر اشعار او ملحق شده است. اغلب رباعیاتِ منسوب به افضل، میان او و رباعی‌سرایانِ دیگر همچون خیّام، عطار، مولانا، اوحد کرمانی، کمال اسماعیل اصفهانی، ابوسعید ابوالخیر و خواجه عبدالله انصاری مشترک است.

در تحقیق حاضر، چند گروه از منابعِ مهم رباعیات منسوب به افضل مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است: رباعیات موجود در آثار منثور افضل، نسخۀ خطی مصنّفات افضل به تاریخ 674 ق، 32 سفینۀ و منبع کهن ادبی، مجموعه رباعیات گردآمده در قرن نهم هجری قمری و بعد از آن، و تذکره‌های شعر فارسی. رباعیات مربوط به هر دسته از منابع (به استثنای تذکره‌ها)، جدا از یکدیگر نقل شده است. فصلی از کتاب به نقد منابع و بررسی رباعیات سرگردان اختصاص یافته و فهرست بلندی از رباعیات مشترک میان افضل و دیگر شاعران، تهیه و تحلیل شده است. در مقدمۀ کتاب، یافته‌های تازه‌ای در مورد زندگی افضل و رابطۀ ‌او با بزرگان عصر و شاگردانش دیده می‌شود. سعی مؤلف بر این بوده که چهرۀ واقعی‌تری از این حکیم سخنور عرضه دارد.