کتاب صرف قیاسی زبان فارسی معاصر مهدی سمائی نشر مرکز

دست یافتن به نکته‌هایی جدید در ذات هر پژوهش استقرایی است و این پژوهش نیز به جز دست یافتن به آنچه که مقصود اول بوده چنین محصولی داشته است. پژوهنده در طول کار دریافته که مردم روش‌های جدیدی را به روش‌های واژه‌سازی در زبان فارسی افزوده‌اند.

کتاب انباشته از جزئیات نرم و درشت است. نویسنده کوشیده منطق و بناء سنتتیکی کتاب در کثرت مطالب گم نشود و فصول و اجزاء را رشته‌ای پنهان به هم بپیوندد و همچنین جستجوی جزئیات با آوردن فهرست‌های گوناگون و تحشیه آسان شود.

غرض از تصنیف کتاب این بوده که هم به کار خبرگان بیاید و هم دلبستگان زبان و بخش‌هایی از آن برای مردم کوچه و بازار که مولای زبان‌اند نیز دلکش باشد.

این کتاب محصول پژوهش سال‌های دراز است. پژوهش با این گمان آغاز شده که کلمات مرکب پراکنده نیست و نظم و سامانی قیاسی دارد و رشته‌ای به آنها نظام می‌دهد و به مسیر معلومی هدایت می‌کند. گویی چنان است که متمایل شدن کلمات به این مسیر یک ضرورت شناختی مقدر است و مردم در این میان پیشاهنگ زبان‌اند.

پژوهنده برای سنجیدن درستی یا نادرستی این گمان در ساختمان کلمات مرکب فارسی و رابطه نحوی میان اجزاء آنها باریک شده و موازنه‌ای پیمایشی و در زمانی کرده است. نتیجه‌ی موازنه به رسم عالمان علوم دقیقه اندازه گرفته شده و آشکار شده است که در کلمات مرکب فارسی یک تقسیم کار پدید آمده و گویی یک انتخاب طبیعی داروینی بر نظام کلمات مرکب زبان فارسی سایه انداخته است. پژوهشی میدانی و بدیع نیز در فصل پایانی میان فارسی‌زبانان و کودکان و فارسی‌آموزان اروپایی و آسیایی انجام شده و برای قوت کار به پژوهش افزوده شده است.