کتاب نقدی نو بر آیین و مرام اهل حق نشر انتشارات کتاب‌سرای نیک

اولین منبع تحقیق درباره‌‌ی مسلک اهل حق، کلام سرانجام یا کلام خزانه است، که به معنای عاقبت و پایان کار است. این کتاب شامل گفتارهایی است منتسب به سلطان اسحاق مؤسس مسلک اهل حق و یاران او. همچنین بزرگانی که قبل از او می‌زیسته‌اند مانند بهلول، که از شاگردان و اصحاب خاص امام جعفر صادق (ع) بوده ‌است، کلام شاه‌فضل ولی که در نیمه‌ی دوم قرن سوم ه. ق. می‌زیسته است، کلام شاه‌خوشین که در قرن چهارم ه. ق. در لرستان متولد شد، گفتارهای بابا نااوس که در قرن پنجم و ششم ه. ق. زندگی می‌کرد.

گفتارهای سلطان اسحاق تا قرن هشتم ه. ق. از طریق نقلِ شفاهی به یاران منتقل می‌شد. اما در اواخر این قرن نوشتن آنها مرسوم شد. کلام سرانجام به زبان کردی گورانی است و اصطلاحات و واژه‌های به‌کار‌رفته در آن بسیار دشوار است. به‌طوری که امروزه تعداد بسیار کمی از پیروان اهل حق با این اصطلاحات آشنایی دارند. زبان گورانی کتاب سبب شده محققان و پژوهشگران به‌جای استفاده از نسخه‌های اصلی کتاب که بسیار نادر و دور از دسترس است، از منابعی بهره گیرند که به زبان‌های دیگر غیر از گورانی نوشته شده است، مانند زبان‌های ترکی و فارسی.

دومین منبع تحقیق درباره‌ی مسلک اهل حق، گفتارهای سایر بزرگان اهل حق است، که در قرن‌های بعدی نوشته شده‌ است. این کتاب‌ها را می‌توان تفسیر کلام سرانجام دانست، که در نزد پیروان، بعد از کلام سرانجام اعتبار و اهمیت بسیار دارند. این کتاب‌ها که پیروان اهل حق آنها را کلام گویند، به نام سرایندگان آنها معروفند. مهم‌ترین این کلام‌ها عبارتند از: کلام شیخ‌امیر به زبان کردی (قرن ۱۲ ه. ش.)، کلام قوشچی‌اوغلی به زبان ترکی (بین قرن ۹ تا ۱۱ ه. ش.) کلام خان‌الماس به زبان کردی (حدود قرن ۱۲ ه. ش.)، کلام نوروز به زبان کردی (قرن سیزدهم)، کلام حاج نعمت‌الله مکری جیحون‌آبادی (قرن سیزدهم ه. ش.) به زبان فارسی و کردی.

-از متن کتاب-