سدیدالسلطنه و مطالعات زنانِ خلیج‌فارس در عصر قاجار

اگرچه رشته «مطالعات زنان» بیش از چند دهه (مشخصاً از دهه هفتاد میلادی قرن بیستم) نیست که در مغرب زمین در دانشگاه‌ها به‌صورت یک رشته مستقل دانشگاهی رونق گرفته و از اواخر دهه هفتاد قرن چهاردهم شمسی نیز در ایران این رشته در برخی از دانشگاه‌های تهران افتتاح شده است، اما پیش از این نیز نویسندگان و مورخان فرنگی و ایرانی به طور سنتی، مطالبی دراین باره نوشته بودند که امروزه باید با دیدی علمی و روشمند، مورد استفاده دانشجویان رشته مطالعات زنان قرار گیرد. یکی از این افراد پیشگام و پیشتاز، محمدعلی‌خان سدیدالسلطنه (۱۳۲۰ـ۱۲۵۳ش.) می‌باشد که در فاصله دو سال پیش از انقلاب مشروطه تا نیمه جنگ جهانی نخست، مطالعات و یادداشت‌های جالبی درباره زنان بوشهر انجام داده و نوشته که تا امروز چندان مورد توجه اساتید رشته مطالعات زنان و جامعه شناسان در ایران و همچنین بوشهرپژوهان محلی قرار نگرفته است. وضعیت زنان بوشهر و روستاهای اطراف در سال‌های نخست قرن بیستم چندان روشن نیست. جهانگردان و مسافران اروپایی نیز که به بوشهر سفر می‌کردند، به‌دلیل محدودیت‌های فرهنگی و ساختار مردسالارانه حاکم بر جامعه و تقریباً حذف زنان از روابط و مناسبات اجتماعی بیرون از خانه، قادر به ارتباط با زنان و لاجرم کسب هرگونه آگاهی از وضعیت آنان نبودند. خوشبختانه این خلاء شگفت‌آور توسط مطالعات سدیدالسلطنه تا اندازه‌ای پُر شده و او اطلاعات جسته و گریخته اما جالب و خوبی دراین باره در یادداشت‌های خود ارائه داده است.