کتاب تضادهای درونی ما نشر بهجت

با نهایت خوشبختی و امیدواری می­بینیم که هرچه مربوط به روانشناسی و خودشناسی است با عطش و ولع مخصوصی در جامعه ما استقبال می‌شود، و این اشتیاق و عطش در مقایسه با بعضی از جامعه‌های (به قول خودشان پیش افتاده) ـ حتی آنهایی‌که نود درصد مردمشان باسوادند ـ خیلی زیادتر است. شاید بشود این موهبت را نتیجه فرهنگ باستانی ایران و تعالیم یک قسمت از روشن بینی های عرفان و تصوف (نه همه قسمت‌های آن) دانست. ولی معذلک به نظر من خطر بزرگی مردم مفتون تمدن غرب را تهدید می‌کند که علل آن را در دو چیز می‌شود خلاصه کرد. یکی اینکه در غالب کشورها به خصوص کشورهایی نظیر ما، فعلاً توجهی که به آموختن علوم مادی می‌شود، صد برابر توجهی است که به علوم انسانی (یعنی دانش و فنون آدم سازی) می­نمایند. به این معنی که آموزش را فقط این می‌دانند که مقداری حساب و هندسه و سایر علوم مادی را با تلمبه به مغز افراد فرو کنند. ولی آنچه موجب خوشبختی انسان‌ها است، یعنی علم خودشناسی و نوعدوستی و آدم مفیدی برای خود و جامعه شدن، مورد توجه زیاد نیست. حال آنکه بدون تردید توسعه علوم و آموختن آنها مآلاً یک منظور بیشتر نباید داشته باشد، و آن توسعه خوشبختی بشر است، که فعلاً نتیجه‌اش در بسیاری از موارد معکوس شده، برای اینکه بدون توضیح زیاد خطر مهلک این رویه کاملاً مشخص شود فقط کافی است به نقل آمار گویا و مختصری از یکی از پیشرفته‌ترین کشورها اکتفا کنیم. در کشور دول متحده آمریکا به موجب آماری که متخصصین خودشان داده‌اند در هر چهار خانواده یکی از آنها مبتلا به ناراحتی‌های روحی شناخته شده است. در هر ۷۲ دقیقه یک قتل واقع می‌شود ـ در هر ساعت ۱۵ جنایت فجیع اتفاق می افتد ـ در هر ساعت ۷ دزدی مختلف باضافه ۲۶ سرقت اتومبیل دیده می‌شود ـ و چیزی که بیش از همه برای خودشان موجب تعجب و نگرانی شده این است که از هر ۴۳ کودک یکی پرونده پلیسی دارد. و این حکایت بر آن می‌کند که جنایات جوانان روز بروز به شدت زیادتر می‌شود. از هر سه ازدواج یکی منجر به‌طلاق و جدایی می‌گردد و غیره و غیره. متأسفانه آمار غالب کشورهای مترقی هم امید بخش‌تر از آمار نامبرده نیست. خوب، طبیعتاً مردم جامعه‌هایی که به علت ترقیات حیرت انگیز علوم مادی، مسحور و مفتون پیشرفتهای غیر قابل انکار این قبیل کشورها می‌گردند، خودبه‌خود اکثر عادات و اطوار آنها را نیز جذب و تقلید می‌کنند و خوب و بد آنها را تواماً می‌پذیرند. چنانکه متأسفانه شواهد و قراین زیادی از این نوع تقلیدها در بین مردم متمدن ما آغاز شده که هر روز بیشتر می‌گردد.