کتاب کاربردهای میان رشتگی دومینیک ونک نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

مطالعات میان‌رشته‌ای از جمله پدیده‌های نوظهوری است که نظام آموزشی در کشورها و مجامع علمی مختلف با آن روبرو شده‌اند. بر این اساس، همت بسیاری از پژوهشگران و محققان حوزه‌های مختلف علوم انسانی در سال‌های اخیر به مشخص نمودن وجوه و ابعاد مختلف این امر اختصاص یافته است. اما از جمله مشکلاتی که این پژوهشگران تاکنون با آن مواجه شده‌اند این است که مطالعات میان‌رشته‌ای معانی مختلفی را به خود می‌پذیرد و افرادی که در این حوزه کار می‌کنند نیز بر سر مرادشان از این واژه با یکدیگر توافق ندارند؛ برخی این عبارت را بر حسب ارجاع به برنامه‌ها تعریف می‌کنند و برخی دیگر با ارجاع به دروس، حوزه‌های تحقیق، روش‌های تدریس و یادگیری و یا ساختارهای مدیریتی. علاوه بر این، در هر یک از این حوزه‌ها نیز بر سر اینکه چه چیزهایی باید و چه چیزهایی نباید در تعریف گنجانده شود نیز اختلاف‌نظر هست. اما در هر یک از این نگرش‌ها نیز این سوال مطرح است که اعضای هیات‌های علمی و مدرسان در دانشگاه‌ها و حتی دبیرستان‌ها چگونه می‌توانند فضای میان‌رشته‌ای ایجاد کنند؟ در واقع، این سوال، چنان‌که از لفظ آن برمی‌آید، متوجه توسعه و حفظ برنامه‌ها و مراکز تحقیقاتی است که با درجات مختلف، میان‌رشته‌ای هستند. چنین تفسیری، عمیقا با سنتی تحقیقاتی عجین است که بر شرایط ساختاری ترغیب‌کننده‌ نوآوری و خلاقیت تاکید دارد. برداشتی کمتر تحت‌اللفظی، وجوه ناپیدای فعالیت دانشگاهی و همچنین میان‌رشتگی را بیشتر در نظر می‌گیرد. ساختارها و خط‌مشی‌های نهادی، انگیزه و فرصت‌های تحقیق و تدریس را فراهم می‌کنند، اما میان‌رشتگی به چیزی بیش از این نیاز دارد: استادان دانشگاه‌ها و حتی مدرسان دبیرستان‌ها، برای بهره‌مندی از مزایای خط‌مشی‌ها و برنامه‌های مشوق میان‌رشتگی، باید به فراگیری چیزهایی بپردازند که به آنها اجازه می‌دهد تحقیق و یا تدریس میان‌رشته‌ای را دنبال کنند. به تعبیری دیگر می‌توان با نگرانی به این نکته اشاره نمود که علیرغم ازدیاد تجارب در حوزه مطالعات میان‌رشته‌ای و تحقیقات پیرامون آن، هنوز مطالعه سیستماتیک قابل ‌توجهی درباره‌ کلاس‌های میان‌رشته‌ای،‌ و در نتیجه اطلاعات کافی از آنچه در درون آن می‌گذرد، در اختیار نداریم. ما تعداد زیادی نظریه میان‌رشتگی (عموما رقیب) داریم، اما این نظریه‌ها کمتر ابزار مشخصی را در اختیار افراد مشغول در این حوزه قرار می‌دهند، ابزاری که هم دانشجویان و هم اساتید بتوانند از آنها برای ایجاد پیوندهای میان‌رشته‌ای استفاده کنند. از جمله ویژگی‌های کتاب حاضر پرداختن به همین موضوع است. یعنی در این کتاب سعی شده است که با در نظر گرفتن یک پروژه مطالعاتی میان‌رشته‌ای به مثابه طی کردن یک جاده در تلاش برای رسیدن به مقصدی معین، نقشه راه و امکانات لازم برای رهایی از مخاطرات به پژوهشگر عرضه کند و در این مسیر، با پرهیز از برخی مباحث انتزاعی و گیج‌کننده، تا حد امکان توجه را به انجام دقیق و روش‌مند پروژه مطالعاتی جهت دهد. این کتاب که به زبان فرانسه و با هدف آموزش به مخاطبان فرانسوی‌زبان ـکه در محیط آموزشی فرانسه به تحصیل، تدریس و یا تحقیق مشغولند- نگاشته شده است می‌تواند ابزار مناسبی را در اختیار میان‌رشته‌پژوهان کشورمان قرار دهد که با آشنایی با ادبیات میان‌رشتگی در محیط‌هایی غیر از محیط آکادمیک انگلیسی‌زبان ـکه عموما از تجربیات و نظریات در دنیای فکری آنگلوساکسون خبر می‌دهند- عرصه‌ها و چشم‌اندازهای نوینی را پیش روی خود ببیند و با استفاده از آموخته‌های ترویج دانش میان‌رشته‌ای در فرهنگ‌های علمی مختلف در سرتاسر جهان، ایده‌ها و نوآوری‌هایی مبتنی بر فرهنگ و اندیشه ایرانی-‌ اسلامی را به جامعه علمی کشور عرضه نمایند. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مفتخر است که در سال‌های گذشته منادی ترویج و گسترش ادبیات میان‌رشتگی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور بوده است و اینک نیز در ادامه تلاش خود، برای تعمیق بخشیدن به مطالعات میان‌رشته‌ای، به انتشار کتاب حاضر اهتمام می‌ورزد که نقشه راهی را برای انجام پژوهش میان‌رشته‌ای به مخاطب عرضه می‌کند. امید است این کتاب در کنار دیگر آثاری که در این حوزه منتشر شده است، زمینه را برای تحول در آموزش و پژوهش دانشگاهی در کشور فراهم آورد و بدین وسیله گامی در جهت توسعه و شکوفایی روزافزون استعدادهای علمی کشور برداشته شود