معرفی ترجمه‌های بیژن اشتری
مترجم
بیژن اشتری مترجم و منتقد فیلم و مترجم کتاب‌هایی در حوزه تاریخ جهان و علوم اجتماعی از نویسندگانی نظیر آنیک کوژان، ملیس روتون و ادوارد رادزینسکی است.
بیژن اشتری (۱۳۳۹ – ۱۸ خرداد ۱۴۰۴) مترجم، نویسنده و روزنامه‌نگار ایرانی بود که بیشتر به‌واسطه ترجمه‌های تاریخی و سیاسی‌اش شناخته می‌شود. او با تمرکز بر تاریخ معاصر، به‌ویژه تحولات سیاسی قرن بیستم، نقش مهمی در آشنایی مخاطبان فارسی‌زبان با مفاهیم استبداد، کمونیسم، توتالیتاریسم و زندگی رهبران سیاسی ایفا کرد.
درگذشت بیژن اشتری، فقدانی بزرگ در حوزه ترجمه آثار تاریخی و زندگی نامه ایران است.
فعالیت حرفه‌ای در نشر و ترجمه
بیژن اشتری فعالیت حرفه‌ای خود را در دهه ۱۳۶۰ آغاز کرد؛ ابتدا به‌عنوان روزنامه‌نگار در نشریاتی چون اخبار، انتخاب و جام‌جم و سپس به‌تدریج به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چهره‌های حوزه ترجمه در ایران شناخته شد. آثار ترجمه‌شده او که عمدتاً در نشر ثالث منتشر شده‌اند، شامل زندگی‌نامه‌هایی از شخصیت‌هایی چون لنین، استالین، تروتسکی، چه‌گوارا، هوگو چاوز، معمر قذافی و چائوشسکو هستند.
این مجموعه که به‌طور غیررسمی به «کتاب‌های سرخ» معروف شده‌اند، جایگاهی منحصربه‌فرد در میان علاقه‌مندان به تاریخ معاصر و پژوهشگران سیاسی پیدا کرده است. اشتری در انتخاب این آثار، دغدغه روشنگری و آگاهی‌بخشی داشت و با ترجمه‌ای روان، دقیق و وفادار به متن اصلی، مخاطب فارسی‌زبان را با تجربه تاریخی ملت‌ها و چهره‌های جنجالی قرن بیستم آشنا می‌کرد.
تمرکز بر ترجمه‌ی آثار تاریخ‌نگارانه، به‌ویژه درباره‌ی چهره‌های قدرت
ترجمه‌های او فقط محدود به روایت‌های سیاسی نبودند. او در حوزه‌هایی چون خاطرات، اسناد سیاسی، تاریخ فرهنگی و حتی ادبیات زندان نیز فعالیت داشت. آثاری مانند امید علیه امید (خاطرات نادژدا ماندلشتام)، ادبیات علیه استبداد، شوری ضد شوروی و آکواریوم‌های پیونگ‌یانگ از جمله نمونه‌هایی‌اند که نشان‌دهنده تنوع دغدغه‌های او هستند.
بیژن اشتری در کنار ترجمه، همواره پیگیر دغدغه‌های تاریخی و اجتماعی خود بود. او در گفت‌وگوهایش بارها بر اهمیت مواجهه صریح با گذشته، درس گرفتن از تاریخ، و شناخت ساختارهای قدرت تأکید کرده بود. آخرین اثر او، سکوت همچون سلاح، روایتی درباره زندگی و مرگ ایساک بابل، نویسنده و روزنامه‌نگار یهودی‌تبار شوروی، در اسفند ۱۴۰۳ منتشر شد.
ویژگی‌های زبان و سبک ترجمه بیژن اشتری
ترجمه‌های بیژن اشتری، با جلدهای قرمز و روایت‌محوری شاخص‌شان، به‌مرور به یکی از شناسه‌های قابل‌تشخیص بازار کتاب ایران بدل شدند؛ آثاری که نه‌تنها میان علاقه‌مندان به تاریخ سیاسی قرن بیستم محبوب‌اند، بلکه در فرآیند آگاهی‌بخشی به نسل‌های تازه نیز نقشی بی‌بدیل ایفا کرده‌اند؛ نسلی که نه به روایت‌های ایدئولوژیک رسمی دلبسته و نه به ادبیات عامه‌پسند بسنده کرده است.
اشتری مترجمی بود با دقت بالا، حافظ امانت متن اصلی و دغدغه‌مند در انتخاب سوژه. روایت در آثار او خشک و گزارش‌محور نبود؛ با زبانی روان، ساختارمند و درعین‌حال تحلیلی، وقایع و شخصیت‌های تاریخی را چنان ترجمه می‌کرد که خواننده، هم جذب روایت می‌شد و هم قدرت تأمل انتقادی می‌یافت. او بارها تأکید کرده بود که تلاش دارد نگاهش به تاریخ بی‌طرفانه و عاری از تعصب‌های سیاسی و ایدئولوژیک باشد. همین رویکرد، انتخاب متون چالش‌برانگیز را برایش به ضرورتی حرفه‌ای و اخلاقی بدل کرده بود.
آثار او، به‌ویژه در قالب مجموعه کتاب‌هایی که اغلب با رنگ جلد قرمز منتشر شده‌اند، همچنان به‌طور مستمر تجدید چاپ می‌شوند و از جمله منابع پرارجاع پژوهشگران، دانشجویان و خوانندگان پیگیر تاریخ سیاسی معاصر به شمار می‌آیند.
بسیاری از آثار بیژن اشتری را می‌توانید به دو شکل کتاب الکترونیکی و کتاب صوتی در فیدیبو تهیه و خریداری کنید.
از بیژن اشتری بخوانید
از بیژن اشتری بشنوید
