جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن موید از شاعران و داستان‌سرایان مشهور ایرانی و ملقب به نظامی گنجوی است. او در قرن ششم هجری زندگی می‌کرد و فعالیت‌های او در علوم ادبی، نجوم، فلسفه، علوم انسانی، فقه، کلام و ادبیات عرب است. او در کودکی پدر و مادر خود را از دست داد و در شهر گنجه جوانی‌اش را گذراند و توانست علوم مختلفی را بیاموزد و به زبان‌های آذری، عربی، فارسی و پهلوی مسلط شود.

نظامی در شعرهای نظم خود اطلاعاتی از زندگی شخصی‌اش را بیان کرده است، او در آثارش از ایده‌هایش سخن گفته است و به ندرت به رویدادهای زمان خود اشاره کرده است. آنچنان که از اشعارش پیداست زندگی سختی را گذرانده است و در تجربه سه بار ازدواجش شاهد مرگ همسرانش بوده است. محمد تنها فرزند نظامی گنجوی حاصل اولین ازدواج و همسر محبوبش است. مرگ همسرش را پس‌از سرودن و اتمام اثر معروفش خسرو و ‌شیرین و در 7 سالگی پسرش تجربه کرد.

نظامی گنجوی تعدادی از آثارش را از روی ادب به شاهان زمان خود تقدیم کرده است. توانایی نظامی در به تصویر کشیدن جزئیات با کمک نیروی تخیلش مثال‌زدنی بود و همین امر خاص بودن سبک او را در آثارش آشکار می‌کرد. شاید شعرهای نظامی به دلیل استفاده از اصطلاحات علمی و فلسفی و ترکیبات ادبی پیچیده به‌نظر برسند؛ اما زیبایی کلام او این پیچیدگی‌ها را پوشش می‌دهد. مخزن‌الاسرار، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت‌پیکر، اسکندرنامه و ... از آثار زیبای نظامی گنجوی هستند.

آرامگاه نظامی در شهر گنجه در کشور آذربایجان قرار دارد، او در سن 70 سالگی زندگی را وداع گفت. آرامگاه او دست‌خوش تغییرات بسیاری قرار گرفته است. نخستین آرامگاه او در قرن سیزدهم و پس‌از تخریب، در سال 1947 بازسازی شد. در سال 1991 آرامگاه او به شکل استوانه‌ای ساخته شد که در جنگ میان روسیه و ایران آسیب دید و این‌بار میرزا آدیگوزل بعد از 14 سال به بازسازی آن پرداخت.

معرفی آثار نظامی گنجوی

بیان آموزه‌های اخلاقی و عرفانی در قالب شعر مثنوی توسط نظامی گنجوی در کتاب مخزن‌الاسرار آمده است. فیدیبو با تبدیل مخزن‌الاسرار به نسخه صوتی، تاثیر شگفت‌انگیز آن را دوچندان کرده است. لیلی و مجنون مثنوی عاشقانه‌ای که نظامی آن را در 4700 بیت سروده است. این منظومه در داستانی عربی ریشه دارد و از مهم‌ترین عاشقانه‌های زبان فارسی است که به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، روسی، ترکی و ارمنی ترجمه شده است. می‌توانید نسخه صوتی لیلی و مجنون در سایت فیدیبو دانلود کنید.

دومین منظومه پس‌از مخزن‌الاسرار خسرو و شیرین است که شاهکاری معروف از گنجوی را به نمایش می‌گذارد. این اثر از محبوب‌ترین عاشقانه‌ها در قالب نظم است. کتاب خسرو و شیرین به‌صورت صوتی در سایت فیدیبو در دسترس شماست. بهرام‌نامه و هفت‌گنبد نام‌های دیگر کتاب هفت‌پیکر است که یکی از پنج گنج نظامی است و در 5136 بیت در وصف سرگذشت افسانه‌ای بهرام گور سروده شده است. دانلود و شنیدن کتاب هفت‌پیکر در سایت فیدیبو خالی از لطف نیست. اسکندرنامه هم از مفصل‌ترین و متنوع‌ترین داستان‌های عامیانه است که شامل دو بخش به نام‎های شرف‌نامه و اقبال‌نامه است و در 10500 بیت سروده شده است.

مجموعه اشعار زیبا ترکی او در کتاب گنجه‌دن گلیرم یوکوم چیچک دیر آمده است. همچنین اشعار، قصاید، رباعیات، دوبیتی‌ها، مقطعات و غزلیات نظامی در مجموعه دیوان قصاید و غزلیات نظامی در موضوعات اخلاقی، عرفانی و اجتماعی سروه شده است. پیشنهاد می‌کنیم کتاب سیمای دو زن نوشته علی‌اکبر سعیدی سرجانی که به مقایسه داستان لیلی و مجنون و خسرو و شیرین نظامی پرداخته است، مطالعه کنید. نویسنده به مقایسه تفاوت‌های لیلی و شیرین و قیس و خسرو، شکل‌گیری عشق آن‌ها، شرایط حاکم بر جامعه و سرنوشت متفاوت این دو زن می‌پردازد.