کتاب کشورهای خلیج فارس در اقتصاد بین الملل نشر پژوهشکده مطالعات راهبردی

کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس در طی سال‌های اخیر به سرعت متحول شده‌اند. آن‌ها به عنوان همسایگان جنوبی ایران نقش مهمی در تحولات منطقه ایفا می‌کنند. روابط آن‌ها در درون و با کنش‌گران بیرونی بر تنظیم مناسبات‌شان با ایران موثر است. آن‌ها بخش مهمی از بازیگران محیط راهبردی ایران به شمار می‌آیند. این کشورها به رغم این که روابط یکسانی با ایران ندارند و طی چهار دهه گذشته فراز و فرودهای زیادی در مناسبات‌شان به‌وجود آمده است، اما نمی‌توان تأثیرگذاری‌شان در منطقه، روند فزاینده قدرت در سطح ملی و بین‌المللی و انتخاب مسیری متفاوت از بقیه کشورهای منطقه در حوزه توسعه را نادیده گرفت. این کشورها به صورت سلبی و ایجابی در روند تحولات منطقه و تأمین اهداف و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران موثرند و از این منظر، شناخت مسیر آن‌ها در تأمین قدرت، تولید ثروت و تقویت جایگاه می‌تواند آموزنده باشد. کشورهای مزبور در منطقه عقب‌افتاده غرب آسیا، در حوزه‌های مختلف به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یافته‌ و در برخی حوزه‌ها دارای نقش پیشرو هستند. قطر و امارات متحده عربی، به ویژه دوبی و ابوظبی، در برخی از شاخص‌های توسعه در مقام نخست جهانی قرار گرفته‌اند. آن‌ها راه خود را از روندهای کلی منطقه‌ای جدا کرده و راه متفاوتی در پیش گرفته‌اند. مناسبات آن‌ها با کشورها، شرکت‌ها و سازمان‌های فرامنطقه‌ای بسیار متفاوت از سایر کشورهای منطقه است. این مناسبات به تأمین منافع ملی آن‌ها کمک شایانی کرده است. آن‌ها نه تنها با روند توسعه و جهانی‌شدن اقتصاد در جهان همگام شده‌اند، بلکه با تکیه بر ظرفیت‌ها و توانمندی‌های نسبی خود راه توسعه خاص خود را ارائه کرده‌اند. به نظر می‌رسد سطح بالاتری از قدرت، نفوذ، ثروت و به طور کلی جایگاه بین‌‌المللی حاصل انتخاب آن‌ها در این مسیر بوده است. درکنار توسعه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، جامعه جهانی در طی سه دهه گذشته شاهد تشدید روند جهانی‌شدن و گسترش نظام اقتصاد آزاد، افزایش ارتباطات و تعمیق روابط اقتصادی بین کشورها، شرکت‌ها و سازمان‌ها بوده است. جهانی‌شدن بخشی از گذار سیل‌آساست که همه جوامع را تحت تأثیر قرار داده است و همانند بهمن در مسیر حرکت خود هر روز بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شود. پرسش اساسی این است که کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس در عصر جهانی‌شدن چه راهی برای توسعه در پیش گرفته‌اند؟ چه تغییراتی در ساختارها، سیاست‌ها و اقدامات خود به وجود آورده‌اند؟ و راه توسعه آن‌ها دارای چه ویژگی‌هایی است؟