کتاب مراقبت از کودک تا 2 سالگی نشر معیار اندیشه

از ابتدای دهه ۴۰ تا آخر قرن بیستم، یعنی چیزی در حدود ۶۰ سال پدر و مادرها برای یافتن پاسخ سؤالاتشان درباره مسائل مختلف مرتبط به کودکان به دکتر بنیامین اسپاک مراجعه کرده‌اند. محبوبیت اولین کتابش یعنی «مراقبت از نوزادان و کودکان» باعث شهرت دکتر اسپاک در سطح ملی و بین‌المللی شد و آن کتاب را تبدیل به پرخواننده‌ترین کتابی کرد که تا به حال در مورد مراقبت از کودک نگاشته شده است. امروزه نیز بعد از گذشت چند دهه از نشر آن کتاب هنوز هم مجبوب‌ترین کتابی است که در این زمینه در دنیا منتشر می‌شود و سایر کتب دکتر اسپاک نیز همین قدر ارج و منزلت دارند. اگرچه دکتر اسپاک دیگر در میان ما نیست اما هنوز میلیونها نفر از والدین به کتب وی مراجعه می‌کنند. چنین محبوبیت و موفقیتی چگونه بدست آمده؟ به گمانم سه دلیل مهم در پس پرده وجود دارد. اول اینکه گستره مباحثی که وی مطرح می‌کرد کامل و جامع بوده و به نگرانی‌های والدین چه در بعد بهداشت جسمانی (برای مثال، تغذیه، سلامت، واکسیناسیون، علائم اولیه بیماری و درمانهای خانگی) و چه در بعد بهداشت روانی (رشد طبیعی، روابط با والدین و خواهر و برادرها، تجربیات مختلف مادران و پدران، اثر کار بیرون از منزل بر زندگی خانوادگی و بسیاری موارد دیگر) پاسخ می‌گفت. ثانیا مهمترین جنبه کتابهای دکتر اسپاک در این است که او با والدین صحبت می‌کند. بسیاری از مادران و پدران به او نامه‌هایی می‌نوشتند که در آنها جمله‌ای شبیه به این «هنگامی که کتاب شما را می‌خوانم انگار شما را می‌بینم که در منزل من و پشت میز آشپزخانه نشسته‌اید و با من صحبت می‌کنید»، دیده می‌شد. تمرکز و تکیه او همیشه بر روی والدین بود. پیش‌فرض او این بود که والدین افرادی توانمند و عاقل هستند و این قدرت را دارند که نیازها و رشد و پیشرفت فرزندشان را درک کنند. به اعتقاد من دلیل سوم که می‌توان برای حفظ جایگاه دکتر اسپاک در میان والدین برشمرد، احترام او به تغییر و گونه‌گونی است. او می‌دانست که روش ما برای بزرگ کردن یک کودک نشان‌دهنده‌ی ارزشهای یک فرهنگ است، و اینکه بعضی از ارزشها و نقطه نظرات ما درمورد کودکان و خانواده در طول زمان تغییر می‌کنند. اسپاک شخصیتا، فردی نبود که به ما بگوید چه چیزی درست است و چه چیزی نادرست. او ارزش نهفته گونه‌گونی در خانواده‌ها و جوامع مختلف را می‌شناخت، و در هر حالی به گونه‌گونی احترام می‌گذاشت. این کتاب از مجموع مقالاتی تشکیل شده که در دو مجله ردبوک (۱۹۸۵ ـ ۱۹۹۲) و پرنتینگ (۱۹۹۲ ـ ۱۹۹۸) به چاپ رسیده‌اند، آن مقالات ویرایش و مرتب شده و در دو جلد به چاپ رسیده‌اند. جلد اول یعنی «مراقبت از کودک تا ۲ سالگی» (کتابی که در دست دارید) نگرانی‌های عمده پدر و مادرها یعنی از برنامه‌ریزی برای تولد یک نوزاد جدید تا مشکلات خواب، آموزش توالت کردن و مشکلات رفتاری کودکان در سال دوم زندگی را در بر می‌گیرد. اولین فصل این ایده را مطرح می‌کند که نوزادان، بلافاصله پس از تولد، توانایی زیادی برای ایجاد ارتباط با والدین و دیگران دارند و هدف این فصل بهبود توانایی ما به پاسخ دادن و تعامل با نوزادان است. در فصل دوم دکتر اسپاک به سؤالات و نگرانی‌های والدین راجع به چیزهای مختلفی اعم از سر نرم و بدفرم کودک پس از تولد تا مشکلات تنفسی، استفراغ، زردی و سندرم مرگ ناگهانی نوزادان (SIDS) پاسخ می‌گوید. تجربه دکتر اسپاک به عنوان یک پزشک متخصص کودکان به وی آموخت که وجود یک رابطه خوب بین والدین و پزشک کودک بسیار اهمیت دارد. در فصل «برای کودکتان پزشکی را انتخاب کنید» او والدین و پزشکان را تشویق به بوجود آوردن چنین اتحادی می‌نماید و راهنمایی‌های خاصی نیز ارائه می‌دهد. بخش بعدی یک راهنمای عملی است که شامل تغذیه کودک (تغذیه با شیر مادر و شیر خشک)، لوازم موردنیاز کودک در منزل و آماده کردن خواهر و برادرهای بزرگتر برای از راه رسیدن نوزاد جدید می‌باشد. بعد از آن تغذیه نوزاد بطور مفصل موردبحث قرار می‌گیرد و بعد از آن مباحث دندان درآوردن، سرماخوردگی و عفونتهای گوش به میان می‌آیند. در هر بخش دکتر اسپاک به والدین کمک می‌کند تا از این جنبه عاطفی به قضیه بنگرند که هرکاری اعم از دادن غذاهای جامد، از شیر گرفتن، دندان درآوردن و سرماخوردگی یک تجربه جدید برای کودک است. به موارد مرتبط با رشد و پیشرفت کودک در دو سال اول که ممکن است تأثیری بر رابطه والدین و کودک داشته باشد مثل واکنش کودک به یک فرد غریبه، استفاده از آرام‌کننده‌ها (مثل پستانک و مکیدن انگشت شست)، تغییرات خواب و آموزش توالت رفتن نیز توجه ویژه‌ای شده است. واپسین فصول نیز شامل مواردی هستند چون نظم و تربیت، رفتارهای شدید و لوس کردن کودک که شاید سخت‌ترین و طاقت‌فرساترین لحظات پرورش کودک در دو سال اول را بوجود می‌آورند. کتاب دوم یعنی «سالهای مدرسه» جریانات رایج در جامعه که بر خانواده‌ها تأثیر دارند را شامل می‌شود. مواردی چون نمایش خشونت در رسانه‌ها و اثر آن بر کودکان و نوجوانان، کارکردن والدین در خارج از منزل، مراقبت از کودک، فشار همسالان، روابط جنسی در نوجوانی و بسیاری موارد دیگر.