کتاب ذوالقدر نشر انتشارات موسسه فرهنگی هنری کتاب مرجع

خاندان حکومتگر ترکمن‌تبار از ایلهای قزلباش، که نام خود را به خاستگاه و بیگ‌نشین نیمه‌مستقل خویش در جنوب‌شرقی آناطولی داده‌است. نام ذوالقدر در منابع مختلف به صورتهای گوناگون ثبت شده‌است: در منابع قدیم‌تر، به‌صورتهای دلغادر و تُلقادر؛ در بزم و رزم اثر استرآبادی، نوشته‌شده مقارن اوایل حکومت آن خاندان، دُلقادر؛ در تاریخ نشری، ذوالقادر و ذوالقادراوغلی؛ در کتاب دیاربکریه/ تاریخ دیار بکریه اثر طهرانی، ذوالقادر؛ در تواریخ عربی، دولغادر/ ذولقادر/ طولغادر؛ در تواریخ ایرانی، ذوالقدر، ذوالقدرلو؛ و در تواریخ مورخان عثمانیِ متأثر از مورخان ایرانی هم به‌صورت ذوالقدر. مینورسکی ذوالقدر را معرب دُالغدر ترکی دانسته‌است. اوروج‌بیگ‌بن سلطان‌علی‌بیگ در فهرست خود از ایلهای پشتیبان صفویان، دُلگدرلو (معرّب آن ذوالقدر) را، به‌معنای مردان بسیار دلیر، ضبط کرده‌است. یک معنای ذوالقدر/ ذوالقادر، براساس معنای عربی آن، قدرتمند دانسته شده‌است. گابن هم ذوالقدر را برگرفته از «تولقا» و«دار» به معنای کلاه‌خودپوش انگاشته‌است. به‌گمان فاروق سومر هم، دلغادر/ تلقادر تحریف‌شده عبدالقادر یا اسمی همانند آن در تلفظ ترکمنی است. کتیبه یکی از امرای این خاندان (متعلق به ۸۴۲) حاکی از خراسانی‌الاصل‌بودن «دولقادر اوغوللاری» است. به نوشته احمد سعید سلیمان، «بنی‌ذولقادر» در کتیبه‌ها و نیز در خطبه‌ها از جدّ خویش به نام ذولقادر ساسانی یاد می‌کرده‌اند. او که احتمالا خراسانی و شاید سامانی را ساسانی خوانده، مهاجرت ذولقادر (از خراسان) به آناطولی را در دوره پس از یورش چنگیزخان دانسته‌است. سلیم قوجه هم تردیدی ندارد که دولقادر/ ذولقادر نام پدر قَرَه‌جه‌بیگ (مؤسس خاندان ذوالقدر)بوده‌است. در ادامۀ مقاله، به تاریخچه مختصر این خاندان پرداخته شده‌است.