کتاب در خانه نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

بدیهی‎بودن ویژگی‎های محیط خانگی اطراف ما اغلب مانع از آن می‎شود که پرسش‎های واضحی نظیر این‎ها را مطرح کنیم: چرا دیوارها و پنجره‎های داخلی را می‎پوشانیم؟ چرا به‎ندرت یک تخت‎خواب را داخل آشپزخانه قرار می‎دهیم؟ چرا لباس‎های کثیف را در گوشه‎های پنهان انبار می‎کنیم؟ پاسخ‎هایی که صرفاً به زیبایی‎شناسی، منزلت، حریم خصوصی، و بهداشت اشاره دارد، کاملاً راضی‎کننده نیست. ما با تزیینات و شیوه‎های جداسازی فضای داخلی‎ چه‎چیزهایی را بیان می‎کنیم؟ تمرکز این کتاب بر فضای خانگی غربی است؛ یک حوزهٔ مطالعاتی که رشته‎های مختلف پس از جنگ درگیر آن شده‎اند؛ برای مثال، حجم قابل‎توجهی از ادبیات انگلیسی-امریکایی را دربارهٔ تاریخ معماری خانگی مورّخان اجتماعی، هنر، و معماری تولید کرده‎اند. در بیشتر موارد، جامعه‎شناسان مسکن و جغرافی‎دانان انسانی تحلیل‎ها و پژوهش‎های مرتبط با معماری خانگی معاصر را می‎نویسند. با‎این‎حال و به‎طورکلی، این رشته‎ها بر تحلیل‎های کمی از شرایط مسکن و نیز تزیینات خانگی متمرکزند و آنها را به‎عنوان شاخص‎های طبقهٔ اجتماعی، قومیت، و پایگاه در نظر می‎گیرند. تحقیق کیفی در مورد فضای خانگی معاصر غرب کمیاب است و تفسیرهایی بر روی رویه‎های خانگی حتی استثنایی‎تر هم هستند. آثار محدودی نیز که به این موضوعات پرداخته‎اند، به حوزه‎های پژوهشی متنوّعی مانند قوم‎شناسی، مطالعات فرهنگ مادی، مطالعات مصرف، و روان‎شناسی محیطی اختصاص دارد. این آثار، اغلب، سنّت‎های پژوهشی ملّی را منعکس می‎کنند؛ به‎عنوان مثال، در علوم‎اجتماعی حال حاضر فرانسه، علاقهٔ بسیاری به جنبه‎های مادی زندگی روزمره وجود دارد؛ آمیزه‎ای از یک سنّت قوم‎نگارانهٔ مطالعات فرهنگ مادی با جامعه‎شناسی مصرف‎ و سبک زندگی مدرن فرانسوی. مشابه این موضوع در مطالعات اسکاندیناوی نیز صادق است. همچنین، مطالعات انگلیسی بر فرهنگ مادی معاصر با تجارب مصرف‎کنندگان «خاموش» به‎ویژه زنان سروکار دارد. به‎نظر می‎رسد این تمرکز با سنّت پس از جنگ تاریخ شفاهی و مطالعات طبقهٔ کارگر در جامعه‎شناسی انگلستان مرتبط باشد. بیشتر مطالعات امریکایی به فضای خانگی غربی معاصر می‎پردازد؛ بااین‎حال، با روان‎شناسی به‎ویژه روان‎شناسی محیطی سروکار دارد. موضوع اساسی این مطالعات حول محور مسکن و هویت است. در مطالعات امریکایی مصرف، نمونه‎هایی از یک کشش قوی به ترکیب زمینه‎های پژوهشی مختلف با هم ‐ از روان‎شناسی و جامعه‎شناسی و انسان‎شناسی گرفته تا مطالعات فرهنگ مادی ‐ وجود دارد. اما، چرا رویکرد انسان‎شناختی در مطالعات فضای خانگی غرب تاکنون غایب بوده است؟ در اینجا، منظور نوعی کنجکاوی بیش از آن چیزی است که در سنّت پژوهشی موجود در رشتهٔ انسان‎شناسی داشته‎ایم؛ همان سنّتی که بر «کالبد خانه»‎های قبیله‎ای یا فضاهای خانگی بیگانه متمرکز بود. در این سنّت، ساختار داخلی خانهٔ قبیله‎ای، به‎طور نمادین، به‎عنوان الگویی تصویری از کیهان‎شناسی آن قبیله یا گروه و نیز سلسله‎مراتب اجتماعی‎شان تفسیر می‎شود. یکی از برجسته‎ترین اَشکال سلسله‎مراتب اجتماعی تقسیم‎بندی جنسیتی‎ است که در ساختار فضایی بیشتر خانه‎های قبیله‎ای، در فضاهای خانگی بیگانه، و حتی در نقشه‎های ساختمانی خانه‎های قرن نوزدهم منعکس شده است. بااین‎حال در بین انسان‎شناسان نمادگرا، دیدگاه گنگی دربارهٔ این موضوع وجود دارد که آیا مردم غرب این کشش‎های نمادین معتبر و باارزش خود را در جایی و زمانی از فرایند متمدن‎شدنشان از دست داده‎اند. همین رویکرد آنها را اسیر یک پیوند تطوّری قدیمی بین نمادگرایی و بدوی‎گرایی کرده است. تصوّر آ‎نها بر این است که صنعتی‎شدن و شهرنشینی قرن نوزدهم، به‎طورکلی، ضربات مهلکی به پسماندهای نمادگرایی مردمی وارد کرده است. بااین‎حال، ما هنوز خودمان را به‎شکلی نمادین در نظم فضایی، تزیینات کالبد خانه‎‎هایمان، و فضای عمومی اطرافمان بیان می‎کنیم. زمانی‎که من فراخوان مقاله را با این موضوع و مباحث مربوط به اعمال و اشیای خانگی دادم، قصدم نشان‎دادن آن بود که انسان‎شناسی می‎تواند سهمی در تفسیر فضای خانگی غربی داشته باشد. نتیجهٔ تماس‎های من دراختیارگرفتن نمونه‎هایی از همهٔ رشته‎ها و سنّت‎‎های پژوهشی درگیر در مطالعهٔ فضای خانگی بود.