کتاب ذهن آگاهی پیشگیری از عود اعتیاد نشر انتشارات دانشگاه شهید بهشتی

ذهن‌آگاهی مبتنی بر پیشگیری از عود (MBRP)، برنامه‌ای متشکل از مهارت‌های شناختی‌ـ رفتاری در پیشگیری از عود و تمرین مراقبۀ ذهن‌آگاهی است. طبق تجربۀ ما، این برنامه برای افرادی مناسب است که دورۀ درمان بستری یا سرپایی را تمام کرده‌اند؛ برای حفظ و تداوم اهداف درمانی انگیزه دارند و خواهان تغییر سبک زندگی خود به سمتی هستند که حمایت و پشتوانه‌ای برای بهبودی آن‌ها باشد. گمان می‌کنیم درمانگرانی که این برنامۀ درمانی را به‌کار می‌گیرند، یا دربارۀ تمرین ذهن‌آگاهی و درمان اختلال‌های سوء‌مصرف مواد تجربه دارند، یا به‌طور درخورتوجهی به آن علاقه دارند. شاید، مانند برخی مراجعان خود، شما نیز به‌دنبال رویکردی متفاوت و جایگزین یا دیدگاهی تازه دربارۀ درک و حل اختلالات سوءمصرف مواد و لغزش باشید و شاید شما در جستجوی شیوۀ دیگری برای کمک به مراجعان خود و رها کردن آن‌ها از این دور باطل یا دیگر رفتارهای مخرب باشید. ما نیز در نتیجۀ چنین جستجویی، به سمت تدوین برنامۀ MBRP حرکت کردیم. برنامۀ MBRP به این منظور طراحی شده است که تمرین‌هایی از هشیاری ذهن‌آگاه را به افرادی که از تله‌های اعتیادی ذهن رنج می‌برند، ارائه دهد. تمرین‌های این برنامه برای افزایش آگاهی از برانگیزاننده‌ها (افکار و موقعیت‌هایی که به عود منجر می‌شود)، الگوهای عادتی و واکنش‌های خودکار است که زندگی بسیاری از ما را کنترل می‌کنند. این تمرین‌ها توانایی مکث کردن و مشاهدۀ تجربۀ حال حاضر را بالا می‌برد، هشیاری ما را نسبت به انتخاب‌های گوناگون در هر لحظه افزایش و در نهایت ما را در مسیر آزادی از الگوهای عادتی فاجعه‌بار افکار و رفتارمان حرکت می‌دهد. برنامۀ MBRP آخرین تجربۀ ما در ترکیب درمان‌های اختلالات سوءمصرف مواد است. این برنامه شامل سفرهای شخصی ما در یادگیری و به‌کارگیری تمرین مراقبه و ارائۀ آن چیزی است که در زندگی ما ارزشمند به‌شمار می‌رود، با این امید که بعضی از دردها و رنج‌های بیماران را کاهش دهد. همچنین، جا دارد اشاره کنیم به‌دلیل توجه و حمایت پیشگامان برنامه‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی، این برنامه موفق شده و به ثمر رسیده است. اینها افرادی بوده‌اند که راه را برای گنجاندن این تمرین‌ها و سنت‌های گرانبها، در علوم غربی، روان‌شناسی و پزشکی باز کرده‌اند. ما بیش از این نمی‌توانیم بر اهمیت تمرین مراقبه به‌‌مثابه اساس و پایۀ آموزش و آمادگی تأکید کنیم. اگرچه MBRP به‌وسیلۀ اصول روان‌شناسی رفتاری و شناختی شکل گرفته است، اما این تمرین ذهن‌آگاهی است که این برنامه را از بسیاری از برنامه‌های درمانی دیگر در زمینۀ سوءمصرف مواد متمایز می‌کند. امید ما این است که در سنت کاهش اضطراب مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان‌شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی، این برنامه بر پایۀ مراقبۀ ذهن‌آگاهی باقی بماند. تجربۀ درمان‌شناختی و آشنایی با گروه‌های تسهیل‌کننده و کار با معتادان پسندیده است، ولی شاید دومین پایه و اساس، تمرین ذهن‌آگاهی فردی است. خود تمرینات که به تسهیل‌کنندگان MBRP اجازه می‌دهد نگرش‌ها و رفتارها را از طریق دعوت شرکت‌کنندگان به آن‌ها انتقال دهند، قلب این برنامه است. بر اساس تجربۀ ما، هیچ میان‌بری وجود ندارد، فقط از طریق تمرین فردی و تجربۀ حاصل از چالش‌ها و کسب بینش‌های همراه با آن است که ما به‌عنوان تسهیل‌کنندگان می‌توانیم به‌درستی شروع به تجسم و ارتقای MBRP کنیم.