مفهوم امنیت نیز مانند مفاهیم دیگر در روابط بینالملل، تحولاتی داشته است. در شرایط تحول در تهدیدات، امنیت نیز ابعاد جدیدی مییابد. دولتهای جهان سومی بر خلاف دیدگاه کشورهای غربی، به شکلی مستمر در مییابند که بسیاری از تهدیدات علیه امنیت آنها جنبۀ داخلی دارد، نه خارجی؛ در نتیجه، امنیت داخلی برای بسیاری از کشورهای این منطقه بسیار مهم است؛ همچنین، تحولات زیست محیطی و اقتصادی، تهدیدات جدیدی را در این سطوح امنیت پدید آورده است. از سوی دیگر، فشارهای سیاسی و اجتماعی بسیاری از جنبشهای فراملی، سازمانهای غیر دولتی بینالمللی و مانند آنها، (یعنی کنشگران جدید عرصۀ بینالمللی) امنیت را از سطح دولتها فراتر برده و امنیت فردی، امنیت گروههای اقلیت و غیره را به مطالعات روابط بینالملل وارد کرده است (مشیرزاده ۱۳۸۶، ۶۵۶).
امنیت در خاورمیانه نیز از این تحولات در امان نبوده و خاورمیانۀ جدید و ابعاد امنیت آن شکلی جهانی یافته است؛ در عین حال، امنیت مفهومی پیچیده و متعارض به شمار میآید که به شدت، بر نگرشها و ارزشها متکی است و البته، منطقۀ خاورمیانه چنین ویژگی امنیتیای دارد.
در همین پیوند، امنیت بینالملل با جنگ جهانی اول و دوم کاملاً تهدید شد. استفاده از بمب اتم در هیروشیما، جنگ عراق با ایران و حملات تروریستی در نیویورک (۲۰۰۱ م)، نمونههای دیگری از به خطر افتادن امنیت جامعه نزد مردم است.
با وجود این، همواره، اختلاف نظرهای درخور توجهی دربارۀ مفهوم امنیت و مدلولهای آن بوده است. بین دال (مفهوم) امنیت و مدلول (مصداق) آن رابطهای ثابت و عینی نیست. در برقراری این پیوند، عنصر روانی، ارزشها و پیشزمینههای ذهنی نقش بسزایی دارند که عنصر غیر مادی یا احساس امنیت نامیده میشوند. از این دیدگاه، امنیت مفهومی زمینهمند، نسبی، پیچیده و مبهم است. با توجه به سطوح مختلف امنیت میتوان گفت، در خاورمیانه، هم عنصر مادی و هم غیر مادی امنیت دغدغۀ جامعه بینالملل بوده است. عناصر غیر مادی و مادی امنیت در خاورمیانه و تسری پیامدهای آن به دیگر مناطق جهان، این مفهوم را در خاورمیانه به شکلی فزاینده جهانی کرده است.
تاکنون، مراکز متعدد مطالعات امنیتی و راهبردی در جهان، پژوهشهای گوناگونی را برای درک و مطالعۀ امنیت و ریشههای ناامنی در خاورمیانه کردهاند؛ اما در عرضۀ نظریۀ جامعی دربارۀ امنیت خاورمیانه موفق نبودهاند. (Singer ۲۰۰۲, ۱۲۸-۳۲)
بنابراین، برای آنکه بدانیم چگونه امنیت در خاورمیانه بعدی جهانی یافته، باید در کنار موضوعات نظامی و سیاسی، مطالعات گسترده و جامعی در چهارچوب موضوعات امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی انجام دهیم. از این رهگذر است که تأمل دربارۀ امنیت در خاورمیانه میتواند به صورت تحلیلی- علمی درآید.