کتاب حق رأی در نظام حقوقی ایران و ایالات متحده آمریکا اثر توکل حبیب زاده نشر دانشگاه امام صادق (ع)

در نظام حقوقی ایران و آمریکا حق «رأی» دارای وضعیتی متفاوت است. در نظام حقوقی ایران که بر مبنای فقه امامیه ترسیم شده است، حق رأی از یک جهان‌بینی الهی سرچشمه می‌گیرد و با تعیین سرنوشت اشخاص در جامعه، مسئولیت افراد در قبال همدیگر و نیز اقتدار و استواری حاکمیت پیوند خورده است. درحالی‌که در نظام حقوقی آمریکا این حق از جهان‌بینی مادی سرچشمه گرفته و صرفاً حقی انسانی قلمداد می‌شود که افراد توانایی اعمال آزادانه یا عدم اعمال این حق را دارا می‌باشند. با عنایت به همین تفاوت مبنایی دو نظام حقوقی درباره «رأی»، آثار متفاوتی نیز بر آن مترتب است. همین تفاوت اهمیت مطالعه و پژوهش در موضوع «حق رأی» و جایگاه آن در نظام حقوقی ایران و ایالات متحده آمریکا و نسبت این حق با سایر حقوق و تکالیف شهروندان را نمایان می‌کند. چنانچه «حق رأی» منشأ مشروعیت بخشیِ نظام حقوقی باشد، حاکم نماینده مردم تلقی شده و باید خواسته‌های بیشتر جامعه را محقق کند؛ اما چنانچه منشأ مشروعیت نظام حقوقی اذن و اراده الهی باشد و حاکم نماینده خدا و مسئول اجرای احکام و دستورات دین باشد، اراده اکثریت در قالب «رأی» متجلی شده و محقق کننده حاکمیت الهی می‌شود. در فصل اول این کتاب با بررسی چارچوب‌های نظری تحقیق و تعریف مفاهیم کلیدی مورداستفاده در آن، معنای مستنبط از اصطلاحات و عناوین روشن شده و مفاهیم مشابه و مرتبط با عنوان کتاب، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است تا وجوه اشتراک و افتراق و نسبت آن‌ها با یکدیگر به‌خوبی سنجیده شود. در فصل دوم کتاب به بررسی تطبیقی دیدگاه‌های دو نظام حقوقی ایران و ایالات متحده آمریکا در زمینۀ «حق رأی» پرداخته شده است، چراکه عمده تفاوت‌های رویکرد دو نظام به این موضوع به تفاوت دیدگاه در خصوص منشأ و خاستگاه رأی بازمی‌گردد. در این فصل تلاش شده تا بر اساس مستندات قانونی در هریک از این دو نظام حقوقی، ماهیت رأی استخراج گردد. آخرین فصل از کتاب به بررسی آثار «حق رأی» در این دو نظام اختصاص یافته است. طبیعتاً برخی از آثار «حق رأی» در این دو نظام مشترک و برخی دیگر اختصاصی است که بررسی دقیق آن‌ها در هر دو نظام حقوقی، مستلزم تحلیل در بستر مبانی اندیشه‌ای آن‌هاست.