کتاب ساخت زبان فارسی امروز بر پایه نظریه گشتار زایایی نشر گروه انتشاراتی ققنوس

نوشتن دستور زبان، یا دست کم چیزی شبیه آنچه امروز دستور زبان می‌دانیم، سابقۀ چندانی در ایران ندارد. تا پیش از حاج محمدکریم کرمانی (قرن سیزدهم ه ق)، که کتابی مستقل برای دستور زبان. فارسی به نگارش درآورد، کتاب مستقلی دربارۀ دستور زبان فارسی نوشته نشده است، بلکه در برخی از فرهنگ‌ها یا دستورهای زبان عربی مانند المعجم فی معاییر اشعار عجم، منطق الخرس فی لسان الفرس، برهان قاطع، فرهنگ رشیدی و... بخش کوچکی به چند قاعدۀ دستور زبان فارسی اختصاص یافته است. دستور زبان کرمانی با نام صرف و نحو فارسی چنان که از نامش برمی‌آید بیشتر بر مبنای دستور زبان عربی است، چنان که می نویسد: «بدان که در جمیع لغات بنی آدم الفاظ از سه قسم بیرون نیستند: اسم و فعل و حرف، زیرا آنچه در عالم هست یا ذات چیزی است یا کار چیزی یا رابطه و نسبت میان دو چیز.» پس از کرمانی، میرزا حبیب اصفهانی دستور سخن در زبان فارسی (۱۲۸۷ ه.ق) را در شهر استانبول تالیف و چاپ می‌نماید و سپس در سال ۱۳۰۸ ه.ق خلاصه آن را به نام دبستان سخن چاپ می‌کند.