کتاب دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اثر داوود کیانی نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

سیاست خارجی نوعی پویش رفتار خارجی دولت‌هاست که بر اثر تعامل میان متغیرهای داخلی و بین‌المللی آنان به وجود می‌آید. بر این اساس، سیاست خارجی هر کشور متأثر از ساختارهای معنوی و مادی درونی آن و شرایط و مقتضیات نظام بین‌الملل شکل می‌گیرد. این مسئله اگرچه در ظاهر موضوعی بدیهی به نظر می‌رسد، در بررسی‌های نظری در حوزۀ سیاست خارجی، این موضوع تنها پس از گذار از رویکردهای پوزیتویستی و خردگرا و ورود به عرصۀ نظریه‌های شناختی، بین‌الاذهانی، تفسیری و معرفتی مطرح شده است. اگرچه در حوزۀ نظریه‌پردازی در سیاست خارجی، تلاش‌های بسیاری برای منظم ساختن پدیدارهای ملی و بین‌المللی و توصیف و تبیین علت و معلول‌های احتمالی این پدیده‌ها- با توجه به مفاهیمی مانند قدرت، منافع، ساختار و کارگزار- از گذشته در قالب نظریه‌های واقع‌گرا یا آرمان‌گرا وجود داشته است، تنها پس از تحولات روش‌شناختی در روابط بین‌الملل و ظهور نظریه‌های تحلیل سیاست خارجی و تقویت نگرش‌های شناختی، هرمنوتیک و تفسیری و پس از آن ظهور نظریه‌های پست‌مدرن، انتقادی، سازه‌انگاری، جامعه‌شناسی تاریخی و گفتمانی، اهمیت عوامل اجتماعی و فرهنگی در تکوین سیاست خارجی مورد توجه قرار گرفته است. در‌واقع، مطالعۀ سیاست خارجی تحت تأثیر رویکرد واقع‌گرایی قرار داشته که در آن بیشتر به‌زوایای امنیتی، سیاسی و اقتصادی سیاست‌خارجی توجه‌ کرده و به‌ابعاد فرهنگی و هنجاری الگوهای رفتاری بازیگران عنایتی نداشته است. در این رویکرد، دولت واحد بسیطی تلقی‌شده و فرهنگ تنها یکی ازعناصر قدرت‌ملی و از عوامل‌مؤثر در سیاست‌گذاری داخلی و خارجی محسوب شده است. چنانچه مورگنتا در کتاب بنیادین شناخت علمی روابط بین‌الملل، در بررسی قدرت ملی و عناصر آن با برشمردن برخی عناصر قدرت ملی مانند منش ملی، روحیۀ ملی، ایدئولوژی و کیفیت جامعه و حکومت و... بر تأثیر مؤلفه‌های فرهنگی بر قدرت ملی تأکید دارد.