کتاب اماره و مصادیق آن در قانون و رویه قضایی اثر امیر خواجه زاده نشر مجمع علمی و فرهنگی مجد

‌درفقه اسلام اماره‌‌ی قضایی تحت اسامی متفاوتی از جمله اماره، قرائن واضحه، قرائن الاحوال، دلاله الاحوال، دلاله الحال، قرائن ظاهر، قرائن‌‌حالیه و قرائن مفید علم نام برده‌‌اند.اماره‌‌ی قضایی عبارت است از: قرائن و اوضاع و احوالی که در هر مورد خاص در نظر قاضی دلالت بر امری کند، به طوری که از نتایج آن ظن معقول و قوی بر وجود مجهول یافت شود به طوری که قاضی به میزانی از قناعت وجدان رسد که به احتمال قوی به واقع دست یافته است. ‌اماره‌‌ی قضایی، مجموع چند قرینه (چند وضع –چند حالت- چند برگه) است که مفید علم عادی است و در هر گونه داوری (قضایی و غیر قضایی) به کار می‌‌آید؛ آن را در امور حقوقی اماره‌‌ی قضایی گفته‌‌اند. در فقه اصطلاح معادل آن را ندیدم. سند مشروعیت اماره‌‌ی قضایی در حقوق اسلام آیه «ششم سورۀ حجرات» است. این اماره به اعتبار استنباطی که قاضی از وقایع و نشانه‌‌های دعوا می‌‌کند واز نتایج آن به موضوع مورد اختلاف پی می‌‌برد، اماره‌‌ی قضایی نامیده‌‌اند. ولی به اعتبار استنباط از واقعیت هر دعوا و چهره‌‌ی انسانی و شخصی آن، اماره‌‌ی شخصی یا موضوعی (در برابر اماره‌‌ی قانونی) نیز می‌‌توان نامید. قانون مدنی اصطلاح نخست را برگزیده و در زبان حقوق ما، به «اماره‌‌ی قضایی» شهرت یافته است.