کتاب حضرت مریم (س)
مقایسه تطبیقی بین دیدگاه اسلام و مسیحت

امروزه مباحث مقایسه ای بین ادیان به دلیل تعامل موجود بین پیروان ادیان الهی از مهمترین موضوعات گروه های دین شناسی و ادیان دانشگاه ها و موسسات پژوهشی است. اسلام و مسیحیت از بزرگترین ادیان الهی اند و موضوعات مشترک بین این دو آیین آسمانی همچون مسائل اعتقادی، اخلاقی و سرگذشت پیامبران الهی، فراوان مورد بحث و بررسی محققان واقع می شود و شایسته است به گونه تطبیقی درباره هر یک از موضوعات فوق تحقیقاتی مستقل صورت پذیرد.
یکی از این مسائل، مقایسه تطبیقی حضرت مریم در اسلام و مسیحیت است. حضرت مریم در اسلام و قرآن از جایگاهی والا برخوردار است. حتی سوره ای به نام «مریم» در قرآن کریم وجود دارد که در آن شمه ای از زندگانی این بانوی برگزیده به زیبایی تمام بازگو شده است. این آیات هنگامی که توسط مهاجران اولیه بر نجاشی پادشاه حبشه خوانده شد، بی اختیار اشک از چشمان او جاری شد و موجب گردید نهایت حمایت خود را از مسلمانان ابراز کند. (تاریخ الیعقوبی،۲ / ۷۸) قرآن کریم در سوره ی تحریم نیز از مریم مقدس به عنوان مَثَل اعلی از بانوان نمونه ی تاریخ یاد می کند و زنان را در سرتاسر تاریخ به تبعیت از این الگوی کم نظیر فرا می خواند و می فرماید:

«ومریم ابنتَ عمرانَ الَّتی احصنَت فرجَها فنَفَخنا فیه من روحنا و صدَّقت بکلماتِ ربِّها و کتبِه و کانت من القانتین»

و مریم، دختر عمران، که پاک دامنی پیشه داشت و ما از روح خود در او دمیدیم، او کلمات پروردگار و کتب او را تصدیق کرد و او از فروتنان بود.

اما در مسیحیت کنونی و مذاهب کاتولیک، پروتستان و ارتدوکس درباره این شخصیت عالی مقدار، اتفاق نظر وجود ندارد. برخی او را قدّیس و مادر خدا می دانند اما برخی دیگر او را تا این حد نمی ستایند.
در اناجیل رایج نیز عیسی با تحقیر از مریم یاد می کند آنجا که به او می گویند: مادر و برادران تو در بیرون این سرا ایستاده اند و خواستار دیدار و گفتگوی با تو اند و او می گوید: چه کسی مادر من است و چه کسانی برادران من اند؟ آنگاه دستش را بطرف شاگردانش دراز می کند و می گوید: اینها مادر و برادران من اند. (متی، اصحاح ۱۲/ مرقس ۳/ لوقا ۸)
بنگرید که چگونه عیسی مادر خود مریم مقدس را می راند و او را از دیدار خود محروم می سازد و شاگردانش را بر آنان ترجیح می دهد همان شاگردانی که درباره ی آنان می گوید: هیچ کدام از آنان ایمان ندارند. (مرقس/۴) و ایمان حتی به اندازه یک دانه خردل در دل ایشان نیست. (متی/۱۷)
در مورد پاک دامنی حضرت مریم نیز در اناجیل اربعه اتفاق نظر وجود ندارد به عنوان مثال در صفحه اول انجیل متی وقتی از نسب نامه عیسی سخن می گوید، از یوسف نجار آغاز کرده و با ۴۲ واسطه آنرا به ابراهیم خلیل می رساند، اما آیا مگر در اعتقاد شما یوسف نجار پدر عیسی است که اجداد او را تا ابراهیم خلیل برمی شمارید؟
آری علی رغم جور و جفای اناجیل محرّف و مسیحیان بی معرفت، قرآن کریم مریم مقدس را می ستاید و همواره از وی به نیکی یاد می کند.
اما رساله حاضر، حاصل زحمات چندین ساله یک بانوی فاضل و پرهیزکار، یعنی سرکار خانم آسیه تحویلداران است که خود معلم قرآن کریم است و در مسیحیت نیز مطالعات ارزشمندی انجام داده است. گرچه این رساله را به منظور "تز" دکتری خود در دانشگاه بین المللی علوم اسلامی لندن با راهنمایی جناب آقای مهندس حسن طارمی راد –حفظه الله- و اینجانب به نگارش در آورده اند، اما به دلایلی چند موفق به دفاع از آن نشدند ولی آنرا برای انتشار در اختیار موسسه ی پژوهشی علوم اسلامی صادقین قراردادند تا همگان از مطالب عالیه آن بهره مند گردند.
در پایان ضمن آرزوی توفیقات بیشتر برای این بانوی فرهیخته، از پژوهشگران و ویراستاران بنیاد نهج البلاغه که در تنظیم و ویراستاری این اثر مدد رسانیدند، سپاسگزاری کرده و از خداوند متعال برای همه آنان سلامتی و اجر مسئلت دارم.

منصور پهلوان
استاد دانشگاه تهران
۲۷ / ۹ / ۱۳۹۰