پس از گذشت یکصد و شش سال از انقلاب مشروطیت ایران که از مهم‌ترین وقایع تاریخ ایران محسوب می‌گردد، هنوز هم در گوشه و کنار این سرزمین اسناد و اوراق و دست‌نوشته‌هایی از افراد و خاندان‌های متعدد به دست می‌آید که موجب روشنگری علل و حوادث آن دوران می‌شود.
از جمله این اسناد مهم تاریخی، سرگذشت نامه‌هایی است که در طول این یک قرن به دست آمده و بعضی از آنها چاپ شده و در اختیار علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران قرار گرفته است.
حیدرخان عمواوغلی از برجسته‌ترین افراد دوران مشروطه و از قهرمانان حوادث مهم مشروطیت می‌باشد «که بیست و سه سال از عمر پرثمرش را وقف پیکاری دلیرانه و بی‌امان با مستبدان و دشمنان آزادی کرد.»
قسمتی از خاطرات حیدرخان عمواوغلی که در طی آن وی تفصیل احوال خود را از بدو ورود به ایران تا موقع قتل اتابک از حدود سال ۱۳۲۰ هجری قمری تا ۲۲ رجب ۱۳۲۵ه.ق برای مرحوم ابراهیم منشی‌زاده تقریر کرده و آن مرحوم به خط خود نوشته، در مجله یادگار سال ۱۳۲۵ به چاپ رسیده است.
کتاب‌های متعدّدی در مورد زندگانی و مبارزات حیدرخان عمواوغلی نگاشته شده‌اند از جمله کریم طاهرزاده بهزاد که خود در جنگ‌های تبریز شرکت داشته و از اعضای انجمن غیبی تبریز بوده و محضر حیدرخان را درک کرده در کتاب مهم خود «قیام آذربایجان در انقلاب مشروطیت» در معرفی چهره‌های برجسته مشروطیت در تبریز در صفحات متعدد از او نام برده است. از جمله می‌نویسد:
«معروف است حیدرخان وقتی که یکی از مجاهدان را برای انجام امر خطرناکی می‌فرستاد پس از اینکه حرفش تمام شد دست راستش را به روی شانه مجاهد گذاشت و با لحن مؤثری گفت آیا می‌ترسی؟ این جمله را طوری با صمیمیت و محکم ادا می‌کرد که به مأمور دل و جرأت بخشید.
... حیدرخان نفوذ روحی فوق‌العاده داشت تا آنجا که هرکس را با ادای چند جمله مجذوب و منقلب می‌نمود.
کتاب بسیار جالبی است . بنده اهل ارومیه هستم و دوره نوجوانی‌ام را به علت شغل پدرم در شهر زیبای خوی گذرانده‌ام
در همان سالها بود که متوجه شدم که خوییها از اهالی ماکو خوششان نمی آید و وقتی از هم سالانم سوال می کردم ، جواب قانع کننده‌ایی نداشتند بعد خواندن این کتاب مختصر و بسیار مفید ، متوجه شدم قضیه چیست
اما اکنون سالهای بسیاری از آن وقا یع می گذرد و باید همدیگر را بسیار دوست بداریم
قبلا از کم سوادی و اخلاق ستارخان و باقرخان کم و بیش مطلع بودم .
4
خاطرات حیدر خان نور جدیدی به اون قضایایی که درگیرش بوده انداخته..
ازین نظر جدید که مثلاً شخصیتی مثل ستار خان را از آن جایگاه آسمانی که برایش ساخته شده کمی تکان داده و به یک انسان که خصوصیات ادمیزاده هم دارد نزدیک کرده..هرچند همین خاطرات حیدر خان راهم نمیتوان خالی از قرض دانست..بهرحال این خاطرات یک چراغی است از ده ها چراغی که باید بر تاریخ مشروطه انداخت
5
بله کاملا درست است ، به هر حال سردارملی نیز یک انسان بوده است ، و هر شخص با تمام خصوصیات منحصر به فرد و عالی ممکن است که نواقص و ایرادات کوچک یا بزرگ نیز داشته باشد .
