کتاب کلیله و دمنه نشر انتشارات فردوس

یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین کتاب‌های دنیا، کلیله‌ودمنه است که نه‌تنها در ایران، بلکه در بیشتر کشورهای دنیا نیز خوانده می‌شود. این گنجینه باارزش با عمری بیش از دو هزار سال، با فرهنگ و ادبیات ایرانی عجین شده و همه‌ی ما با داستان‌های آن آشنایی داریم حتی پدربزرگ و مادربزرگ‌هایمان نیز این داستان‌هایی شیرین را برایمان تعریف کرده‌اند.

کلیله و دمنه (Kalīla wa-Dimna) یا به زبان پهلوی، کلیلگ و دمنگ شامل قصه‌های پند‌آموزی است که در ده باب توسط حیوانات رقم میخورند. کلیله و دمنه دو شغال هستند که بیشتر اتفاقات داستان حول محور این دو می‌چرخد. کلیله و دمنه در اصل کتابی به زبان هندی بوده است که در زمان ساسانیان به زبان فارسی میانه ترجمه شده است. متن اصلی این کتاب تالیفی است از چند کتاب قدیمی هندی که مهم‌ترین آنها پنچه تنتره نام دارد که به زبان سانسکریت توسط بیدبا به دستور پادشاه هند نوشته شده. برزویه طبیب در زمان ساسانیان و پادشاهی خسرو انوشیروان این کتاب را به فارسی میانه ترجمه کرد. پس از اسلام، ابن مقفع کلیله و دمنه را به عربی برگرداند که با نسخه اصلی ظاهرا تفاوت‌های زیادی دارد اما با این حال یکی از نسخه‌های معتبر موجود است و پایه ترجمه به زبان‌های مختلف قرار گرفته است. کلیله و دمنه اولین بار به دست ابوالفضل بلعمی و سپس رودکی از عربی به فارسی ترجمه شد اما از این دو نسخه چیزی باقی نمانده است تا اینکه نصرالله منشی در زمان بهرام شاه غزنوی، این کتاب ارزنده به فارسی برگردانده شد. نسخه در دست ترجمه منشی، تصحیح مینوی و با اعراب گذاری عزیزالله علیزاده توسط انتشارات فردوس به چاپ رسیده است. برای دریافت کتابهای بیشتر به دسته بندی متون کلاسیک فارسی مراجعه کنید.

با ابوالمعالی نصرالله منشی  بیشتر آشنا شویم

ابوالمعالی نصرالله بن محمد بن عبدالحمید منشی یکی از نویسندگان و منشیان دربار غزنوی بود که در قرن 6 هجری زندگی می‌کرد. طبق اطلاعات موجود، او بعد از سال 555 قمری و پیش از سال 583 قمری زیسته است. بعضی از اسناد به‌دست‌آمده بیان کرده‌اند که اصالت نصرالله منشی به شیراز برمی‌گردد. او از ابتدای جوانی در زمان سلطنت بهرام شاه غزنوی وارد کارهای دیوانی شد. او مراتب ترقی را به ترتیب طی کرد. در زمان سلطنت خسرو شاه غزنوی دبیر و در زمان سلطنت شاه بعدی، خسرو ملک، به مقام وزارت رسید؛ اما موقعیت او زود متزلزل شد. در همین زمان بود که مورد غضب پادشاه قرار گرفت و به زندان افتاد. مهارت او در نثر و نظم فارسی سرآمد زمان بود. نصرالله منشی کتاب کلیله‌ودمنه را در زمان بهرام شاه یعنی حدود سال‌های 536 تا 539 قمری به فارسی برگرداند. نسخه‌های مختلفی از این کتاب در بازار نشر ایران به چاپ رسیده است

چرا باید کتاب کلیله و دمنه را بخوانیم

کلیله و دمنه یکی از ارزنده‌ترین کتاب‌هایی است که در دسته متون کلاسیک فارسی قرار دارد. در واقع می‌توان از آن به‌عنوان یکی از اولین رمان‌های جهان نیز یادکرد زیرا تمام متن به‌صورت پیوسته درباره شخصیت‌های مختلف آن نوشته‌شده است. آشنایی با متون کهن فارسی لذتی دارد که نمی‌توان آن را با کتاب‌های دیگر مقایسه کرد.

در بخشی از کتاب کلیله و دمنه می‌خوانیم

چنین گوید برزویه، مقدم اطبای پارس که پدر من از لشکریان بود و مادر من از خانه‌ی علمای دین زردشت بود، و اول نعمتی که ایزد، تعالی‌وتقدس، بر من تازه گردانید دوستی پدر و مادر بود و شفقت ایشان بر حال من، چنان‌که از برادران و خواهران مستثنی شدم و بمزید تربیت و ترشح مخصوص گشت.

کلیله گفت: چیست این رای که اندیشیده‌ای؟

گفت: من می‌خواهم که در این فرصت خویشتن را بر شیر عرضه کنم که تردد و تحیر بدو راه یافتست، و او بنصیحت من تفرجی حاصل آید و بدین وسیلت قربتی و جاهی یابم.
کلیله گفت: چه میدانی که شیر در مقام حیرتست؟
گفت: بخرد و فراست خویش آثار و دلایل آن می‌بینم که خردمند به مشاهدت ظاهر هیئت باطن صفت را بشناسد.

رأی را گفت برهمن را: شنودم مثل کسی که دشمنان غالب و خصوم قاهر بدو محیط شوند و مفزع و مهرب از همه‌ی جوانب متعذر باشد و او بیکی از ایشان طوعاً أو کرها استظهار جوید و با او صلح پیوندد، تا از دیگران برهد و از خطر و مخافت ایمن گردد و عهد خویش در آن واقعه با دشمن بوفا رساند.

پیشنهادهایی برای دوستداران کتاب کلیله و دمنه

کتاب‌هایی که جزو متون کهن فارسی هستند، برای هر فارسی زبانی دارای اهمیت خاصی است. اگر شما به متون کهن که بیانگر ادبیات کهن ماست علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً به عناوین زیر سر بزنید و آن‌ها را در فیدیبو بخوانید:

• کیمیای سعادت اثر امام محمد غزالی
• گزیده‌ی تاریخ بیهقی  اثر غلامرضا عمرانی
• شاهنامه‌ی ابومنصوری  اثر دکتر محمد دهقانی
• منظومه عرفانی شیخ صنعان و دختر ترسا  اثر وحدت هندی