کتاب کمدی، تراژدی و دین نشر مرکز

کتاب کمدی، تراژدی و دین توسط جان مورل نگاشته شده است. در این اثر، نویسنده به بررسی رویکردهای تراژیک و کمیک نسبت به جهان می‌پردازد و تلاش می‌کند تا نقش هر یک از این دو بعد در ایجاد احساسات و واکنش‌های انسانی را روشن کند. جان مورل با استفاده از دیدگاه‌های روان‌شناسی شناختی و جامعه‌شناسی، ویژگی‌ها و تفاوت‌های بنیادین بین دیدگاه‌های تراژیک و کمیک را در 20 مورد بررسی و تحلیل می‌کند. سپس، با بررسی ادیان، به کاوش در این زمینه می‌پردازد. این کتاب در دسته کتب نظریه و نقد ادبی قرار دارد.

چرا باید کتاب کمدی، تراژدی و دین را بخوانیم

·      آشنایی با دیدگاه‌های تراژیک و کمیک: این کتاب به خوانندگان فرصت می‌دهد تا با دو دیدگاه مهم در هنر و ادبیات، یعنی تراژدی و کمدی، به صورت جامع و دقیق آشنا شوند. نویسنده به بررسی و تحلیل تضادها و تفاوت‌های این دو شیوه نگاه به جهان می‌پردازد.

·      تأثیر این دیدگاه‌ها در زندگی انسان: کتاب کمدی، تراژدی و دین با بررسی اثرات دیدگاه‌های تراژیک و کمیک در احساسات، رفتارها و ارتباطات انسانی، به خوانندگان کمک می‌کند تا درک بهتری از چگونگی تأثیر این دو رویکرد بر زندگی انسان داشته باشند.

·      مطالعه روان‌شناسی و جامعه‌شناسی: جان مورل با تحلیل مسائل از منظر روان‌شناسی و جامعه‌شناسی به خوانندگان این امکان را می‌دهد تا ارتباط این دو دیدگاه با ذهنیت و ساختار اجتماعی را مطالعه کنند.

·      کاوش در ابعاد دینی: نویسنده در کتاب کمدی، تراژدی و دین به تفکرات دینی نیز پرداخته و نقش دیدگاه‌های تراژیک و کمیک در حوزه ادیان را بررسی می‌کند.

در بخشی از کتاب کمدی، تراژدی و دین می‌خوانیم

کمدی، تراژدی و دین از آغاز درهم‌تنیده بودند. در یونان باستان، تراژدی و کمدی از مراسم مذهبی آیین باروری و حاصلخیزی در بزرگداشت دیونیسوس پدید آمد، خدایی که هرساله می‌مرد و دوباره متولد می‌شد. هنگامی که این مراسم به شهرها انتقال یافتند و به نمایش شهری تبدیل شدند، تراژدی و کمدی با هم اجرا می‌شدند. در آتن، تراژدی را صبح و کمدی را عصر اجرا می‌کردند. نمایش‌نامه‌نویسان بزرگ هم تراژدی می‌نوشتند و هم کمدی.

برخی نمایش‌های ساتیری که شکل اولیه‌ی کمدی بودند، مانند نمایش‌نامه‌ی جستجوگرانِ سوفوکل، شخصیت‌هایی را که از نظر سنتی جدی و مهم بودند هجو می‌کردند. حتی شخصیت‌هایی از تراژدی‌هایی که نمایش ساتیری همراه آن اجرا می‌شد، با تغییر نقاب تراژیک به نقاب کمیک، قهرمان تراژیک به شخصیتی کمیک تبدیل می‌شد.

بسیاری از نقدهای ادبی در قرن‌های اخیر، کمدی را در مقایسه با تراژدی خوار شمرده‌اند. در این نقدها تراژدی نمایشی «جدی» و کمدی نمایشی «سبک» به‌شمار می‌آید. وقتی که کمدی در خلال تراژدی روی دهد، مانند صحنه‌ی باربر مست در مکبث، معمولاً برچسب «وقفه‌ی کمیک» می‌خورد. اما یونانیان باستان، شکسپیر و دیگر نمایش‌نامه‌نویسان کمدی‌های خود را جدی‌تر از این‌ها می‌پنداشتند. آن‌ها دریافتند که کمدی وقفه یا مهلت فراغتی در جهان نیست بلکه چشم‌انداز دیگری به‌سوی جهان بازمی‌گشاید، چشم‌اندازی که درستی آن کمتر از چشم‌انداز تراژیک نیست. همان‌گونه که کنراد هایزر می‌گوید، کمدی بیانگر «امتناع سرسختانه از این است که زدن حرف آخر به تراژدی و سرنوشت واگذار شود.»(۱)

برای یونانیان، و برای شکسپیر، جهانی که در کمدی نمایش داده می‌شد همان جهانی بود که در تراژدی نمایش داده می‌شد، و هیچ موضوعی برای کمدی قلمرو ممنوعه نبود، حتی خدایان. نخستین کمدیِ کاملاً پرورده‌ای که در دست است، یعنی آخارنیایی‌های آریستوفان، آمفیتئوس نیمه‌خدا را دارد، همان قهرمانی که در تراژدی یافت می‌شود. آمفیتئوس از سوی خدایان حامل پیامی است تا صلحی را بین آتن و اسپارت ترتیب دهد. اما او مشکلی دارد: برای هزینه‌ی سفرش با کمبود پول مواجه است و مجبور است از انسان‌ها قرض کند. در وزغ‌های آریستوفان، دیونیسوسِ نیمه‌خدا، در سفری به جهان مردگان، مجبور است مانند هرکس دیگری برای عبورش پول بدهد و حتی باید به پارو زدن و راندن قایق در دریاچه‌ی دوزخی کمک کند و همین سبب زخم شدن نشیمنگاهش می‌شود. هنگامی که دم دروازه‌ی جهان زیرین دچار ترس می‌شود، خودش را کثیف می‌کند. موقعی دیگر تازیانه می‌خورد تا ادعای خدایی‌اش آزموده شود. (خدایان واقعی گریه نمی‌کنند.)

تراژدی و کمدی نه‌تنها به جهان یکسانی می‌نگرند بلکه هردو گرایش به تمرکز بر سویه‌ی پرسش‌برانگیز این جهان دارند. این‌جا نیز دوباره با دین پیوند می‌خورند که آن نیز بر بخش بغرنج تجربه‌ی انسانی تمرکز دارد. یک چیز می‌تواند از لحاظ نظری یا عملی و یا از هردو جهت پرسش‌برانگیز باشد، و این یعنی که ما یا در تطبیق چیزی با تصویر کلی خود از جهان با دشواری مواجهیم، یا در تشخیص این‌که در برخی موقعیت‌ها چگونه باید رفتار کنیم.

بیشتر مسائل با گونه‌ای از بدی‌ها همچون نادانی، شکست، رنج، و گناه درگیرند. یک وظیفه‌ی مهم هر دینی کمک به مردم در فهم شر و شیوه‌ی رفتار در برابر آن است، وظیفه‌ای که ادیان از راه تبیین‌ها، اندرزها و فرمان‌ها انجامش می‌دهند. بودیسم نقطه‌ی آغاز خود را مسئله‌ی رنج قرار داد. مسیحیت با آموزه‌ی رهایی یا رستگاری، پاسخی برای مسئله‌ی گناه ارائه داد.

پیشنهادهایی برای دوست‌داران کتاب کمدی، تراژدی و دین

اگر از خواندن کتاب کمدی، تراژدی و دین لذت بردید، پیشنهاد می‌کنیم خواندن آثار زیر را از دست ندهید:

·      کتاب مزخرفات فارسی

·      کتاب زبان و اندیشه

·      کتاب البته واضح و مبرهن است که...