کتاب هنر معماری کاخ های ایران باستان نشر انتشارات نظری

معماری یکی از مهم ترین مظاهر فرهنگ وتمدن ملت ها محسوب می¬شود، و در شکل گیری آن عواملی همچون جغرافیا، حکومت، دین، فرهنگ، میراث دوران های قبل، و حتی اقتصاد نیز تأثیرگذار است. هنر معماری دودمان هخامنشی به عنوان نخستین شاهنشاهـی بزرگ ایران، هنـری درباری و متأثر از ملل تابعه این شاهنشاهـی، ماننـد بین النهرین، ایـلام، اورارتـو و... بود. از این میان کاخ سازی هخامنشیان که بخش عمده¬ای از معماری این دوره را به خود اختصاص داده بود؛ در پاسارگاد، تخت جمشید و شوش قابل پیگیری است. با سقوط هخامنشیان و به قدرت رسیدن سلسله های سلوکی و سپس اشکانی، معماری هخامنشی نیز افول کرد و اشکانیان در معماری سبک جدیدی به وجود آوردند که توسط جانشینان آنها یعنی ساسانیان ادامه پیدا کرد و به تکامل رسید. معماری ساسانی شامل طیفی از بناهای متنوع از قبیل کاخ ها، بناهای دینی، پل ها و استحکامات نظامی می¬شد. با توجه به این شاخصه ها سؤال اصلی بدین گونه مطرح می شود: وجوه اشتراک و افتراق میان معماری کاخ های دوره های هخامنشی و ساسانی چه بود؟ آن گونه که بررسی ها نشان می¬دهد، در خصوص وجوه اشتراک می توان به درونگرایی بناها و تأکید بر کاخ سازی برای نشان دادن قدرت و عظمت حکومت در هر دو دوره اشاره کرد؛ ستون و سقف های مسطح در معماری کاخ های هخامنشی، و ایوان و گنبد در کاخ های ساسانی، از جملة وجوه افتراق دو دورة هخامنشی و ساسانی به شمار می آیند. همچنین با توجه به پژوهش های انجام شده دربارة ساختار کاخ سازی، نوع مصالح و نقشه در این دو دوره متفاوت بوده اند. پژوهش حاضر با توجه به سرشت تحقیقات تاریخی به روش نظری و شیوة توصیفی- تحلیلی و در تطبیق معماری ادوار مورد بحث، انجام گرفته است. به طور کلی، معماری کاخ های دورة ساسانی بیشتر تحت تأثیر دستاوردهای اشکانیان بوده تا دورة هخامنشیان، آن گونه که ظاهراً ممکن است به نظر آید. ایران کشوری با قدمت تاریخی و با سابقۀ فرهنگی و تمدنی طولانی است. معماری ایران که یکی از غنی ترین نمونه های معماری بومی با دستاوردهای فرمی و نیارشی قابل ذکر در جهان است، در گذر از دوران اسلامی نیز به یکی از نمونه های موفق معماری مفهومی، معناگرا و عرفانی بدل شد. برای رسیدن به این مقصود، از یک سو نقشه های معماری کاخ ها، و مصالح و عناصر معماری آنها را تحلیل، و از سوی دیگر مستندات تاریخی را بررسی می کنیم. در دورۀ هخامنشی به عنوان نخستین شاهنشاهی بزرگ ایران و با توجه به گستردگی این شاهنشاهی و تنوع ملل تابعه با فرهنگ‎ها و آداب و رسوم مختلف، با بهره گیری از اندیشه ایرانی و هنر هنرمندان و معماران و مهندسین ملل تابعه خود، بناهایی شامل کاخ‎ها، کوشک‎ها و پرستشگاه‎هایی در پایتخت و شهرهای بزرگ ساخته شد و ستون را به عنوان عنصر مهم در ساخت کاخ ها به کار می بردند. اشکانیان با درآمیختن طرح‎های ایرانی و یونانی، موفق شدند معماری نوینی را بنیان گذاری نمایند.