کتاب حیل شرعی در فقه و حقوق نشر چتر دانش

بحث پیش رو درباره ماهیت تقلب و حیله‌های شرعی در فقه و حقوق و تبیین حیله‌های رایج در میان عرف است، به‌همراه تحلیل آراء فقهای عامه و امامیه، همچنین بررسی سیر تاریخی این موضوع.

یعنی ما به دنبال دو امر هستیم: الف: ذکر تعریفی جامع از حیله و تقلب در فقه و قانون و تبین مرز بین حیله‌های مشروع و نامشروع؛ ب: ارائه راه حلی برای شناخت هر چه بیشتر حیله‌های نامشروع و جلوگیری از سوءاستفاده از حق و قصد اضرار به غیر.

مطمئناً ثمره این بحث راه هرگونه حیله و تقلب را بر روی مجرمین می‌بندد. همچین راه را برای کسانی که واقعاً قصد پیروی از قانون و شرع را دارند. روشن می‌کند که چه بسا خیلی از این حیله‌ها برای همه جایز باشد و آنها به خود سختی می‌دادند و می‌پنداشتند ممکن است با عمل به آن مرتکب گناهی باشند.

در ضمن یادآوری این نکته مهم به نظر می‌رسد که صحبت از حیله‌های شرعی در فقه و تقلب نسبت به قانون کمتر مربوط به دخالت استنباط و اجتهاد و بررسی دلایل و مدارک است؛ بلکه بیشتر باید در مباحث امتثال به آنها پرداخته شود. همچنان که در بخش سوم مفصلاً بحث شده است.

در بخش اول این مختصر به بسط مفاهیم حیله و تقلب در زمینه‌های گوناگون پرداخته و پیشینه پیدایش این معضل را بررسی خواهیم کرد.

در بخش دوم، ضمن بررسی آراء فقهای امامیه و عامه، دلایل مخالفت و موافقت هر یک را نسبت به حیله بررسی خواهیم کرد. همچنین در زمینه حقوقی دلایل و مباحثی را که برای دفاع یا رد تقلب نسبت به قانون تاکنون نوشته شده شرح داده و تحلیل می‌کنیم.

اما در بخش سوم که هدف تمام پژوهش در آن گنجانده شده، اغلب مصادیق حیل شرعی و تقلب‌های صورت گرفته نسبت به قانون بررسی می‌شوند. تا جایی که تقریباً هر عقل سلیمی بعد از مطالعه آن، مرز بین حیل مشروع و نامشروع را متوجه شده و قانون گذار و دست‌اندرکاران حقوقی کشور نیز تا حدی از علت وجود این ضعف در جامعه آگاه خواهند شد.