کتاب مجموعه اسناد تاریخی ایران و روسیه در قفقاز نشر انتشارات دانشگاه تبریز

کتاب «مجموعه اسناد تاریخی ایران و روسیه در قفقاز(آکاک)»، تدوین دکتر محمدعلی پرغو، عضو هیات علمی گروه تاریخ و رئیس موسسه تاریخ و فرهنگ ایران و دکتر غفار عبدالهی متنق عضو موسسه تاریخ و فرهنگ ایران در۳۱۹ صفحه از طرف انتشارات دانشگاه تبریز به چاپ رسیده است. به گزارش روابط عمومی دانشگاه تبریز، پیش از این در برنامه عصر کتاب تبریز که در هفته کتاب با حضور رییس دانشگاه در تالار خاقانی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی برگزار شد، از این کتاب رونمایی شده بود. در توضیح انتشار این کتاب آمده است: در حالت کلی این مجموعه در باب روابط ایران و روسیه و مناسبات هر دوی آنها با مردمان قفقاز و عثمانی و طرز تلقی مردم قفقاز از سیر حوادث آن دوره، بخصوص جنگهای ایران و روس یکی از بهترین منابع دست اول به شمار می رود و از لحاظ مستند بودن و تنوع شاید بی نظیر باشد. بخصوص که در خصوص آن دوره هنوز ابهامات زیادی وجود دارد و بسیاری از جنبه های سیاسی، نظامی و اجتماعی جنگهای ایران و روس چندان که باید مورد مطالعه و تحقیق قرار نگرفته است. همچنین از جهت مشاهده ی حوادث از چشم روسها و مخالفان دیگر دولت قاجار، این مجموعه حایز اهمیت است و به محقق امکان می دهد که سیر حوادث را از منظر طرف مقابل هم مورد تحقیق و سنجش قرار دهد و بر زوایای تاریک آن دورانِ سخت و تلخ برای تاریخ کشورمان روشنایی بیافکند تا بلکه از ابهامات موجود کاسته گردد. در نسخۀ اصلی (روسی) مجموعه اسناد تاریخی آکاک در ۱۲ جلد و ۱۳ مجلد (جلد ۶ در دو مجلد) منتشر شده است. در این مجموعه، فقط در پنج جلد اول اسنادی به زبان فارسی، عربی، ترکی یا روسی در مورد ایران وجود دارد. جلد دوم که بازۀ زمانی ۱۸۰۲ تا ۱۸۰۶ را شامل می‌شود، با ۴۲ سند فارسی بیشترین اسناد فارسی را داراست. اولین سند به زبان فارسی در جلد ۱ صفحه ۶۹ از ‌شاه‌صفی (بدون تاریخ) است و نخستین سند فارسی تاریخ‌دار در جلد ۱ صفحه ۷۱ از ‌شاه‌سلطان حسین صفوی به تاریخ ۱۱۲۵ هجری قمری است. آخرین سند فارسی در جلد ۵ صفحه ۷۵۱ است که با توجه به قراین و شواهد به سال ۱۸۱۲ میلادی مربوط است (بدون نام و مبنی بر حواله پانصد من ابریشم گیلان به‌صورت هدیه به یکی از خوانین منطقه قفقاز در پاداش اطاعت از حکام ایران). برای استفادۀ اهل تحقیق و علاقمندان تاریخ و فرهنگ کشورمان، موسسه تاریخ و فرهنگ ایران علاوه بر ترجمۀ اسناد و نامه‌های مربوط به ایران از روسی به فارسی، در مورد اصطلاحات جغرافیایی و شخصیتهای تاریخی و کلمات سخت و غیر فارسی شرح و توضیحات ضروری را در پاورقی صفخات کتاب ارائه کرده و برای امکان مشاهده و مطالعۀ اصل اسناد از طرف خواننده عین اسناد مزبور را در قسمت دوم کتاب آورده است.