کتاب چگونه با دختر نوجوانم رفتار کنم؟ حمید رحمانی نشر هورین

حضرت رسول اکرم (ص) می‌فرمایند: «مَنْ کانَ لَهُ أُنْثی فَلَمْ یُبِدْها وَ لَمْ یُهِنْها وَ لَمْ یُؤْثِرْ وَلَدَهُ عَلَیْها أَدْخَلَهُ اللهُ الْجَنَّةَ»؛ هر کس دختری داشته باشد که او را تباه نسازد و خوارش نکند و پسرش را بر وی برتری ندهد، خدا او را به بهشت می‌برد. در مراحل مختلف زندگی انسان، دوره‌ی نوجوانی از حساس‌ترین و پراهمیت‌ترین دوران زندگی محسوب می‌شود. در این دوره که بین سال‌های دهه‌ی دوم زندگی قرار دارد نه تنها نوجوان، بلکه والدین، مربیان، حتی خانواده و جامعه را نیز تحت‌ تأثیر قرار می‌دهد. زمانه خیلی تغییر کرده است و این تغییرات باعث پیچیده‌تر شدن دوران نوجوانی برای دخترانمان شدن است. طبق تحقیقاتی که ما در استان کردستان انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم که مهم‌ترین عامل مؤثر در زندگی نوجوانان، پدر و مادرها هستند. البته در کنار این، عوامل دیگری؛ از جمله جامعه، مدرسه، معلمان، همسالان و... نیز تأثیرگذار بودند؛ اما هم‌چنان والدین مهم‌ترین عامل مؤثر در زندگی نوجوانان هستند. بسیاری از خانواده‌ها برای تربیت دختران خود نگران هستند. دوره‌ی نوجوانی به دلیل فراز و نشیب‌هایی که دارد، گاهی موجب بروز مشکلاتی میان خانواده‌ها و نوجوانان می‌گردد‌. دختران شما در دوران نوجوانی نیازمند توجه همه‌جانبه، ویژه و اصولی اعضای خانواده و به‌ویژه پدر و مادر، مربیان و معلمان خود می‌باشند. آن‌ها باید با ظرافت کامل و رفتاری مناسب و برنامه‌ریزی شده، دختران را دریابند و با استفاده از اصول و مبانی تعلیم و تربیت صحیح به او کمک کنند تا بتوانند احساسات خود را کنترل کرده و شور و نشاطش را در مسیر درست به کار اندازد و انگیزه‌های غریزی را به کنترل درآورد. همچنین به او کمک کنند؛ گرایش‌های عاطفی و روانی را سامان دهد، حس برتری‌جویی، استقلال و آزادی را با جهت‌دهی درست آرام کند، ابهام‌های ذهن خود را بشناسد، پاسخ سؤال‌های متنوعش را بگیرد و قدرت و توان فکری خویش را برای موقعیت در زندگی به کار گیرد و آینده‌ی روشنی را پیش روی خویش ترسیم نماید. امروز آمار طلاق افزایش‌یافته و برخی از دختران مجبورند با یکی از والدین زندگی کنند یا در کنار ناپدری یا نامادری باشند، خیلی از آن‌ها هم به دلیل شاغل بودن والدینشان، اکثر اوقات در خانه تنها بوده و گاهی فیلم، تلویزیون و بعضی اطلاعات و تجربه‌های دیگر دختران هم‌ سن و سالشان باعث بلوغ زودرس در آن‌ها می‌شود. نحوه‌ی برخورد با دختر نوجوان، در رشد و ادامه‌ی زندگی او در بزرگسالی، نقش بسیار پر رنگی دارد. علی‌الخصوص در انتخاب همسر. بسیاری از والدینی که از رفتارهای فرزند دختر خود رضایت ندارند، دارای رابطه‌ی مناسبی با دختر نوجوان خود نیستند. آن‌ها عنوان می‌کنند که دختر نوجوان درس نمی‌خواند و یا به طور افراطی از موبایل، اینستاگرام و تلگرام استفاده می‌کند. گویی دختر نوجوانشان معتاد به موبایل شده است. در بیشتر مواقع نیز پای یک پسر غریبه هم در میان است و به اصطلاح دختر نوجوان، دوست پسر دارد. البته شکایت والدین همیشه محدود به این چند مورد نمی‌شود و موارد بسیار شدید‌تری را نیز شامل می‌شود. تربیت درست و خوب فرزند، از هر لحاظ کار مشکلی می‌باشد‌. در تربیت فرزند دختر، والدین توقع دارند که فرزند مطیع بی‌ چون و چرای آن‌ها باشند و هرگز با آن‌ها مخالفت نکند، در حالیکه این روش هیچ‌گاه درست نبوده و والدین باید راز و رمز تربیت درست فرزند خود را بیاموزند. برای برقراری ارتباط دوستانه با فرزند دختر، سعی کنید حتی اگر اشتباهات خود را با شما در میان می‌گذارد مانند یک دوست خوب عمل کرده و به صحبت‌های او گوش دهید. دوران نوجوانی، دورانی خاص برای والدین و دختران نوجوان محسوب می‌شود که والدین باید تمام روش‌های تربیتی خود را تغییر دهند. اگر در این بین والدین رفتارهای طبیعی دخترانشان را بشناسند و بتوانند آن‌ها را درک کنند و برخوردهای متناسب با سنشان داشته باشند، مسلماً این دوران را راحت‌تر سپری خواهند کرد. همان‌طور که اشاره کردیم، دوره‌ی نوجوانی حساس‌ترین و بااهمیت‌ترین دوران زندگی هر انسانی است که در این دوره، فرد نه کودک و نه هنوز به‌درستی بالغ شده است و دوره‌ی بحرانی زندگی خود را می‌گذراند که گاهی رفتار و اعمال کودکانه‌ی او موجب آزار بزرگ‌ترها و گاهی رفتار عاقلانه‌ی او باعث تحسین و تعجب آن‌ها می‌شود. نوجوان در سنینی قرار دارد که به‌درستی نمی‌داند چه باید بکند؟ کدام شیوه را در زندگی خود برگزیند؟ برخی بزرگ‌ترها به او می‌گویند: «تو هنوز بچه‌ای!» گاهی دیگران به او می‌گویند: «تو دیگر بزرگ‌شده‌ای چرا کار بچه‌گانه از تو سر می‌زند؟» نوجوان خود را در این امر و نهی، سرزنش و عتاب کرده و خود را حیران می‌بیند و باعث سردرگمی آن‌ها می‌شود که آیا واقعاً بزرگ‌شده‌اند؟! یا هنوز کودک مانده‌اند؟! به این جمله‌ها توجه کنید: - حضور او در خانه کم شده - دیر می‌آید - از ما فاصله گرفته است - دوست دارد بیشتر با دوستانش باشد - او بسیار کم‌حوصله است - مدام در حال آرایش است - لباس‌های نامناسب می‌پوشد - کم‌رو و خجالتی شده - زودرنج و عصبانی شده - ناآرام و بی‌قرار شده - با کوچک‌ترین بهانه دعوا راه می‌اندازد - انگار بچه‌ی باادب و مطیع دیروزی نیست - به‌راحتی نافرمانی می‌کند - بسیار تغییر کرده - نمی‌دانم در مقابلش چه کنم - از نصیحت‌ متنفر است - به درس و مدرسه اهمیت نمی‌دهد - بیشتر اوقات با گوشی بازی می‌کند - پیش‌بینی رفتارش مشکل است - و.... آیا این عبارت‌ها برایتان آشنا نیست؟ بله این‌ها دغدغه‌های برخی والدین درباره‌ی دخترانشان است که نگران رفتارهای ناسازگارانه‌‌ی او هستند. می‌توان گفت تقریباً در تمام جوامع، تمام دختران نسبت به پسران ضعیف‌تر هستند و حق بیشتری از آن‌ها ضایع می‌شود. به همین خاطر لازم است که نحوه‌ی تربیت دخترانتان را تغییر دهید و همواره در تلاش باشید تا دخترانتان خودشان را قوی بار بیاورند و در جامعه دچار مشکل نشوند. نقش پدر در تربیت دختر بسیار مهم است. حضرت محمد (ص) فرمودند: «دختران را بد ندانید؛ زیرا آن‌ها مونس‌های گران‌بهایی هستند.» هر خانواده‌ای خط‌مشی مخصوص به خودش را دارد که می‌تواند بر اساس آن تربیت فرزندش را پیش ببرد، اما آیا تمام این خط‌مشی‌ها و قواعد و قوانین‌ها اصولی و درست هستند؟ پیش از اینکه انگشت نشانه‌ی خود را به سوی دخترانتان دراز کنید، شایسته است آن را به سمت خود نشانه روید و از خود به طور جدی و صادقانه سوال کنید که: - من چگونه مادری هستم؟ - من چگونه پدری هستم؟ - آیا من پدر یا مادر نمره‌ی بیست هستم که از فرزندم انتظار دارم نمره‌ی بیست باشد؟! وقتی دختران وارد سنین دوازده تا هجده سالگی می‌شوند تفاوت‌های فکری آن‌ها با پدر و مادر شروع می‌شود. اگر این مشکلات و تفاوت‌ها از همان ابتدا حل نشود و درباره‌ی آن‌ها صحبت نشود به مشکلات بزرگ‌تری تبدیل می‌شود که در سنین بزرگسالی هم همراه فرزند خواهد بود. در این مواقع باید والدین با دختر گفت‌و‌گو کنند و با رفتارشان نشان دهند که دخترشان می‌تواند روی آن‌ها مانند یک دوست حساب کند. خانواده و جامعه در رفع این تعارضات نقش پر رنگی دارد. بعد از خانواده دوستان در حل این مشکلات نقش مهمی دارند. متأسفانه دیده می‌شود در بعضی از جوامع بین دختر و پسر فرق گذاشته می‌شود و به پسران ارزش بیشتری می‌گذارند. این تفکر باعث به وجود آمدن آسیب‌های روحی زیادی در دخترها می‌شود و اعتماد به نفس کودک را کم می‌کند. به همین دلیل باید توجه کنید که اگر دخترتان برادر دارد، نباید این حس به او القا شود که پسرها باارزش‌تر هستند. اثراتی که این تفکر روی دخترها می‌گذارد تا بزرگسالی نیز همراه آن‌ها می‌ماند. اگر پدر و مادر در تربیت دختر کوتاهی کنند و تعارضات و اختلاف‌نظرها را حل نکنند در آینده دخترشان هم با فرزند خود به همین شکل رفتار می‌کند و این آسیب به نسل آینده منتقل می‌شود. بدیهی است هر پدر و مادری ممکن است گاهی اوقات اشتباه کند. نکته‌ی مهم این است که لازمه‌ی رشد، اشتباه شناسی است و شما بهترین کسی هستید که می‌توانید صادقانه و واقع بینانه راجع به اشتباه‌های خود قضاوت کنید و عملکرد، احساسات و افکار خود را در حد وسع و توان، مورد ارزیابی قرار دهید تا هر چه زودتر با بهترین روش ممکن بتوانید به دخترانتان کمک کنید و شرمنده‌ی خودتان نباشید. همچنین در محضر خداوند تبارک و تعالی سربلند باشید. پدر و مادرانی که موفق شده‌اند به‌خوبی با دخترانشان رابطه برقرار کنند؛ در امر تعلیم و تربیت آن‌ها موفق‌تر بوده و زندگی شیرین‌تری دارند. نحوه‌ی رفتار با دختران نوجوان، شاید نیاز به توجهی خاص داشته باشد؛ چرا که دوران نوجوانی، دورانی گا‌هاً سخت و چالش‌برانگیز است. تلاش فرزند برای اثبات استقلال خود و نگرانی‌های والدین از نحوه‌ی اعمال قدرت در خانواده می‌تواند بسیار پیچیده باشد. تربیت فرزند دختر کار ساده‌ای نیست؛ به ویژه دختران نوجوان. آن کودک جذاب و خوش‌زبانی که عاشقش هستید، حالا به موجودی مملو از احساسات پیچیده تبدیل‌شده است. او مدام می‌خواهد از شما فاصله بگیرد و اقتدار شما را به چالش بکشد؛ اما نگران نباشید، بسیاری از والدین، دختران نوجوان سالم و مستقلی تربیت کرده‌اند‌. شما می‌توانید از تجربیاتشان در رفتار با دختران نوجوان استفاده کنید. اگر به دخترتان عشق، درک و مقدار متعادلی نظم یاد بدهید، رابطه‌ی شما حتی می‌تواند در این دوران قوی‌تر نیز بشود. اگر دختران شما قوی و با اعتماد به نفس تربیت شوند و روش تربیت والدین درست و اصولی باشد، در نسل بعدی مادران قوی و با اعتماد به نفسی خواهیم داشت. مادران قوی می‌توانند هم پسران، هم دختران قوی را تربیت کنند و به همین ترتیب جامعه پیشرفت خواهد کرد. در تربیت نوجوانان باید به چند اصل تربیتی توجه نمود؛ از جمله شناخت مسائل این نسل، توجه به پایه‌های خلقی این نسل، توجه به اصل محبت و انس و دوستی با نوجوانان و پرهیز از اعمال قدرت و اجبار. باید توجه نمود، افرادی که در سمت مربی و معلم نوجوان می‌باشند هم الگوی مناسب در تربیت‌اند. همان‌طور که گفتیم نوجوان آداب زندگی را بیشتر از پدر و مادرها، همچنین اطرافیان به ویژه مربیان فرامی‌گیرد. پس لازم است آن‌ها خود را با الگوی برتر تطبیق نمایند و نفس خود را اصلاح سازند و عملاً به تربیت نسل جدید بپردازند. حضرت علی «ع» می‌فرمایند: «هر کس که خودش را در منصب رهبری مردم قرار دهد، لازم است قبل از تعلیم دیگران، نفس خودش را اصلاح کند.» نوجوان به داشتن دوست احساس نیاز می‌کند و از این‌ رو باید او را در انتخاب دوست یاری نمود. دوست به حدی در یک نوجوان تأثیر دارد که او خود را هم‌رنگ دوستش می‌کند و حتی از لباس، رفتار و کلام او تقلید می‌نماید. داشتن دوست خوب، نوجوان را از تنهایی که ممکن است افسردگی و انزوا را در برداشته باشد، می‌رهاند. امام علی «ع» در این‌باره به یافتن دوستان خوب اشاره و می‌فرمایند: «دوستان را ابتدا مورد آزمایش و امتحان قرار دهید و وقتی دوستی را خوب یافتید، او را از دست ندهید.» در این کتاب سعی شده شیوه‌های صحیح برخورد با دختران نوجوان و روش‌های مؤثر ارتباط با آن‌ها در اختیارتان قرار گیرد تا درگیری‌ها در خانواده کاهش یابد و بتوانید مدیریت بهتری را در خانواده اعمال نمایید و ضمن اینکه ما در این کتاب سعی کردیم که از واژگان تخصصی و مفاهیم سنگین پرهیز کنیم تا درک آن برای همه‌ی والدین آسان باشد. رسول خدا (ص) فرمودند: «چه خوب هستند دختران، لطافت از پسران بیشتری دارند و در آماده‌سازی زندگی نقش بیشتری داشته و اهل انس هستند و برکاتی خدا در وجودشان قرار داده و پاکیزگی‌هایی دارند که گاه پسران از آن بی‌بهره‌اند. این جملات لطیف را پیامبر فرمودند که به مردم تأکید کنند بهترین فرزندان شما دختران شما هستند.»