کتاب آسیب شناسی، نقد و تحلیل تاریخ با تاکید بر تاریخ اسلام نشر دانشگاه اراک

در این نوشتار سعی شده است به آسیب‌های نقد و تحلیلِ تاریخ پرداخته شود؛ با این توضیح که نکات یاد شده با تکیه بر تاریخ اسلام بیان گردیده، مگر در چند مورد که از تاریخ معاصر استفاده شده است. در این نوشتار تعدد مثال‌های برخی عناوین و قلت مثال‌های عناوین دیگر به چشم می‌آْید. نگارنده ضمن اذعان به این نقیصه، تصور می‌کند دو عامل در نقیصه مذکور، اثرگذار است: اهمیت برخی از عناوین و پیدا نکردن مثال‌های متعدد از سوی نگارنده که امید است بعدها کمبود مذکور جبران گردد. به نظر می‌رسد پژوهش‌های قرآنی ـ حدیثی، به آشنایی پژوهشگر آن دو، به فرایند نقد و تحلیل تاریخ اسلام نیازمند است؛ زیرا آشنایی با فضای نزول (اسباب نزول) قرآن و شرایط صدور روایات (شأن صدور)، در گرو بررسی و ارزیابی گزارش‌های تاریخی در این دو زمینه است. علاوه بر این، بسیاری از گزاره‌های تاریخی صدر اسلام (سیره پیامبر) در کتاب‌های حدیثی اهل سنت، مثل صحیح بخاری و صحیح مسلم، در قالب حدیث عرضه گردیده که در این جا هم تحلیل و ارزیابی آنها توسط دانش تاریخ صورت می‌گیرد و سرانجام پژوهش در تاریخ حدیث‌، کاملاً بحثی تاریخی و در واقع زیر مجموعه دانش تاریخ است و طبعاً ارزیابی گزاره‌ها و تحلیل رویداد‌ها در حوزه حدیث با ابزار و معیارهای تاریخی شکل می‌گیرد.