کتاب نظریۀ بازتولید اجتماعی تیتی باتاچاریا نشر خوب

نُه مقالۀ نظریۀ بازتولید اجتماعی به طیفی از پرسشها میپردازند. اما هر یک از نویسندگان بهنحوی به سراغ مسئلۀ بغرنج تبیین چیستی نظریۀ بازتولید اجتماعی میرود. عجیب نیست که آنها در همۀ موارد با یکدیگر توافق ندارند. ازآنجاکه خودم ۳۵ سال پیشدر مارکسیسم و ستم بر زنان، که ابتدا در ۱۹۸۳ منتشر شد به این کار توانفرسا پرداختم، با دشواریهای آنها همدلی دارم. درعینحال، باید اذعان کنم، بافت زمانهای که این اثر در آن نوشته شده بسیار متفاوت است و این تفاوتها بهنظرم بسیار جالبتوجهاند. نخست، علاقمندان امروز این پرسشها، نسبت به آنچه چند دهه پیش در دسترس ما بود، درک کاملتری از مارکسیسم و تاریخ دارند. دوم، به نظر میرسد که آنها با یکدیگر و با جنبشهای اجتماعی نوپای قرن بیستویکم مرتبطاند، و این خود برخلاف انزوای نسبیای است که بسیاری از ما در اواخر دهۀ ۱۹۷۰ و پس از آن تجربه میکردیم. نویسندگان مجموعۀ حاضر، بهعنوان مدافعان نظریۀ بازتولید اجتماعی، هم با چالشهای جدید و هم با چالشهای قدیمی دستوپنجه نرم میکنند. یکی از قدیمیترین بحثها در میان فعالان آزادی زنان، دوگانگی یا نظریۀ نظامهای دوگانه بود. در اوایل دهۀ ۱۹۸۰، دستکم در میان فمینیستهای مارکسیست، رویکرد غالب آن بود که همه میخواستند دوگانهانگاری تحلیلهای قبلی را با چیزی جایگزین کنند که شرح «یکپارچه» میخواندند. به عبارت دیگر، بهجای اینکه بازتولید اجتماعی را دارای دو مؤلفۀ (مثلاً تولید کالاها و بازتولید نیروی کار) بدانند، دنبال بسط رویکردی بودند که هم تولید و هم بازتولید را در چهارچوبی واحد قرار دهد. همانطور که چند مقاله در کتاب حاضر نشان میدهند حرف زدن دراینباره آسانتر از انجام آن است. خیلی راحت میشود گرفتار تفکر نظامهای دوگانه شد لذا نیاز است که همیشه گوشبهزنگ باشیم. چند نفر از نویسندگان بهصراحت نظریۀ بازتولید اجتماعی را با درک خود از «تقاطعیافتگی» پیوند میدهند. نظریۀ تقاطعیافتگی، مانند نظریۀ بازتولید اجتماعی، یکی از چهارچوبهای نظریای است که در هشتادوچند سال گذشته به کار گرفته شده تا ناهمگونی اجتماعی را ترکیبی از تعاملات میان «مقولههای [چندگانۀ] تفاوت اجتماعی» مثل نژاد، طبقه، جنسیت، و جز آن معرفی کند.[۲] این دو موضع نظری تاحدودی رویارویی رویکردهای متعارض مارکسیستی (نظریۀ بازتولید اجتماعی) و غیرمارکسیستی (تقاطعیافتگی) تلقی شدهاند. در مقابل، نویسندگان کتاب حاضر استدلال میکنند که میتوان نظریۀ بازتولید اجتماعی را بدون نادیدهگرفتن نقاط قوت تفکر تقاطعیافتگی، بهویژه توانایی آن در ارائۀ شرحهای توصیفی و تاریخی ژرفبینانه از انواع «مقولههای تفاوت اجتماعی» پذیرفت. به نظرم این مسیر امیدوارکنندهای است که باید در آن گام برداریم.