مجموعه "تاریخ ادبیات در ایران" جامعترین و کاملترین تاریخ ادبفارسی سرزمینهای تمدن ایرانی است و اولین بار در سال ۱۳۳۲ منتشر شد و پس از آن در بیش از نیم قرن اخیر پیاپی تجدید چاپ شده است.
این مجموعه حاصل پنجاه سال تحقیقات دکتر ذبیحالله صفا است که در پنج جلد و هشت کتاب در نزدیک به ۶ هزار صفحه با بهرهگیری از منابع گوناگون و نسخههای خطی کتاب خانههای مختلف جهان منتشر شد.
زمانی که استاد صفا به نگارش این اثر پرداخت، بیشتر کتابهای تاریخ ادبیات ایران را شرقشناسان تدوین و تالیف کرده بودند و محتوای تذکرهها نیز از طرفی محدود و از طرفی دیگر فاقد دقت علمی و تاریخی و جنبه انتقادی بود.
صفا همان اندازه که ادب و فرهنگ ایران و فارسی را میشناخت، نسبت به لحظهها و دقایق تاریخی ایران هم آگاه بود و اثر او در تاریخ ادبیات از جامعنگری سنجیدهای برخوردار است.
در آغاز هر دوره تاریخی - ادبی، صفا به ترسیم دورنمای اوضاع و احوال آن دوره و تاثیر عوامل مختلف اجتماعی، سیاسی و دینی میپردازد و پس از این که خواننده را با موقعیت زمانی مورد نظر آشنا کرد، ادبیات آن دوره را بررسی میکند و سپس شاعران و نویسندگان را معرفی و نمونهای از آثارشان را ذکر میکند.