مبانی اصولی شیخ اعظم انصاری قدس سره
برگرفته از آثار فقهی و اصولی ایشان

بسم الله الرحمن الرحیم والحمد لله ربّ العالمین وصلّی الله علی اطیب المرسلین محمّد وآله الطیّبین الطاهرین. بی‌درنگ تحولات شگرف علمی و رشد اجتهاد شیعی در گرو تکامل و بالندگی علم اصول است، که اساسی‌ترین و ضروری‌ترین ابزار اجتهاد می‌باشد و به یقین این مهم با تلاش عالمان سخت‌کوش و ژرف‌اندیش فراهم آمده است. عالم فرزانه و فقیه متبحر مرحوم شیخ مرتضی انصاری (مشهور به شیخ اعظم) قدس سره الشریف سرآمد دانشمندانی است که در تدقیق و تحقیق علم اصول تلاش نموده و با خلاقیتی ستودنی ساختار و مباحث این دانش ارزنده را تکمیل و تحکیم نمود؛ به گونه‌ای که می‌توان دوره ایشان را به دوره طلایی این دانش یا عصر ژرف‌نگری در اصول فقه نامید. او پایه‌گذار مباحث نوینی در فقه و اصول جعفری است، آن‌گونه که به حق شایسته دریافت عنوان «خاتم الفقهاء والمجتهدین» گردیده است. پس از ایشان نیز فقیهان و دانشیان اصول فقه، از آبشخور دانش وی بهره‌ها جسته و خوشه‌چین اندیشه‌های ارزشمند علمی ایشان بوده و بر آثار و کتب وی که محور دروس فقهی و اصولی حوزه است، بیش از صدها شرح و حاشیه و تعلیقه نگاشته‌اند. بدیهی است که استخراج مبانی علمی چنین شخصیّت کم نظیری در فقه و اصول بسیار مغتنم و برای طالبان این مباحث راه‌گشا خواهد بود، به ویژه این‌که بسیاری از مبانی ایشان به صراحت در نوشتارها و عبارات ایشان ذکر نشده و نیازمند بینش و دقت علمی و توان استنباط است و بی‌تردید ثمره این کوشش و کشف این مبانی، علاوه بر فهم دقیق‌تر آثار این عالم برجسته، سرآغازی است برای تنقیح و تحلیل دقیق‌تر از این مبانی. مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) که به اهتمام مرجع عالی‌قدر حضرت آیة‌الله العظمی فاضل لنکرانی (رضوان الله تعالی علیه) در جهت تحول و ارتقای آموزش و پژوهش در حوزه علمیه بنیان نهاده شده، کوشش‌های وافر و اقدامات ارزنده‌ای را به انجام رسانیده که از آن جمله اجرای ده‌ها طرح پژوهشی و تحقیقات متعدد فقهی و اصولی می‌باشد. پژوهش حاضر نیز در همین راستا تدوین گردیده که به بررسی مبانی اصولی شیخ انصاری; پرداخته است. پژوهشگر و نگارنده ارجمند حجة‌الاسلام والمسلمین سیّد حسین منافی که خود از دانش‌آموختگان و محقّقان این مرکزند با تلاشی ستودنی به استخراج و تبیین مبانی شیخ انصاری از لابه‌لای کتاب‌های فقهی و اصولی ایشان از قبیل مکاسب، فرائد الاصول (رسائل)، مطارح الأنظار پرداخته و اثری فاخر را فراهم آورده است. اینک که به یاری خداوند و عنایت اهل بیت(علیهم صلوات‌الله) پژوهش حاضر به سرانجام رسیده و آماده عرضه به اندیشمندان عرصه فقه و اصول است، ضمن حمد و ستایش به درگاه خداوند متعال و آرزوی علوّ درجات برای مؤسّس معظّم مرکز و تقدیر و تشکر از استاد عالی‌قدر آیة‌الله محمّدجواد فاضل لنکرانی رئیس محترم مرکز و سایر مسئولان مرکز، از نویسنده گرامی و تمامی کسانی که به سهم خویش یاری‌رسان این خدمت علمی بودند، قدردانی می‌نماییم. امید آن‌که این اثر مورد استقبال دانشوران عرصه فقاهت قرار گرفته و زمینه‌ساز فهم دقیق‌تر آثار علمی و تولید و توسعه نظریه‌های عمیق‌تر گردد. محمّدمهدی مقدادی