توجه به آیات و روایات مربوط به حج نشان میدهد هدف نهایی حج «قرب الی الله» یا به تعبیر دیگر ورود به دژ مستحکم توحیدی است. فریضهی حج در ابعاد وسیع خویش دارای اسرار معرفتی و عملی بسیاری دربارهی تربیت انسانهاست که این عوامل در ابعاد گوناگون زندگی بشری تحقق مییابد. در حقیقت سعی حاجی واقعی در این است تا با کوشش و تلاش و آگاهی از اسرار و معارف حج، حوزه کثرت و جهان مادی را پشت سر نهاده و خود را به حوزه وحدت و توحید عملی و در نهایت به ثبات و تمامیت انسانی برساند؛ بنابراین توجه به فریضهی حج جهت حصول معارف آن، رکن اساسی و فلسفهی تربیتی حج را تشکیل میدهد.
البته یادآوری این نکته ضروری است که دستیابی به این معرفت تنها با انجام مناسک حج ممکن نیست؛ بلکه حاجی میبایست قبل از اقدام به مناسک حج با تفکر عقلائی و غواصی در معارف آن با اسرار و رموز حج آشنا گردد تا هدف واقعی و حقیقی از انجام این عمل عبادی - به عنوان یکی از اساسیترین موارد فروع دین- برآورده گردد.