حرکت علمی و تولید علم با توجه به اقتضائات و نیازهای مربوط به جامعه، امر مهمی است که برای هر جامعهای که به سمت پیشرفت و تمدن سازی در حرکت است، لازم و ضروری مینماید. این مهم تحقق نمییابد مگر به تلاش جمعی تمام سطوح اجتماع، که هر کدام به نحوی دارای نقش هستند. در این میان دانشگاهیان و حوزویان بهعنوان متولیان اصلی پژوهش و تحقیق، نقش اساسی و در عین حال سازندهای را دارند. جامعه علمی باید تمام همت خود را به کار گیرد تا به هر نحو ممکن، این حرکت علمی را تسریع بخشیده و بیش از پیش زمینههای ترقی آن را فراهم نماید. در این میان دانشگاه امام صادق (ع) با عنایت به جایگاه اصلی خود مبنی بر مرجعیت علمی از نقش قابل توجه و مؤثرتری برخوردار است.
از جمله رشتههای علمی در حوزه الهیات و معارف اسلامی، رشته علوم قرآن و حدیث میباشد که مبتنی بر احساس نیازی که به آن صورت گرفت، پایهگذاری شد و هم اکنون مراحل تکامل خود را دنبال مینماید. به قطع نخستین گام جهت پیشبرد اهداف و رسالت این رشته در راستای ترغیب و ایجاد نشاط فضای علمی و پژوهشی بین محققان و پژوهشگران، تدوین نظاممند و ارائه روشمند موضوعات و مسائل رشته در قالب «کتاب» است. این مهم علیرغم فواید آموزشی و پژوهشی، قادر است بستر پردازش بیشتر و همچنین نقد و ارزیابی علمی را فراهم نماید.
در حال حاضر با وجود محققان و پژوهشگرانی همچون دکتر پاکتچی که نزدیک به سه دهه در این رشته به تحقیق، پژوهش و تدریس پرداختهاند، لازم مینماید تا بیش از پیش تولیدات علمی جهت غنیسازی مباحث رشته علوم قرآن و حدیث عرضه گردد.
انجمن علمی – دانشجویی دانشکده الهیات دانشگاه امام صادق (ع) جهت پوشش نیاز به وجود آمده مبنی بر ارائه نظاممند و روشمند مباحث رشته علوم قرآن و حدیث موفق به پیادهسازی، تنظیم، تدوین و نشر آثار آقای دکتر احمد پاکتچی در جامعه علمی گشت. این حرکت مبارک، نقطه شروعی بود تا این نیاز را بیش از پیش آشکار ساخته و ضرورت انجام و استمرار آن را در آینده نمایان سازد. از جمله تولیدات انجمن در مراحل اولیه تنظیم، تدوین و نشر در قالب کتاب بود. از جمله این کتابها، میتوان به «تاریخ حدیث»، «تاریخ تفسیر»، «علل الحدیث»، «روش تحقیق عمومی»، «روش تحقیق با تکیه بر علوم قرآن و حدیث» و «نقد متن» اشاره داشت.
بعد از فعالیتهای انجام گرفته از سوی انجمن علمی – دانشجویی الهیات، اینبار به دلیل استقبال اساتید و دانشجویان ارجمند و جهت اصلاح و تکمیل فعالیتهای صورت پذیرفته، زمینهای فراهم گشت تا با مساعدت و پشتیبانی همه جانبه معاونت پژوهشی عزم جدی بر تدوین، ویرایش و تألیف نهایی آثار دکتر پاکتچی در قالب دروس ارائه شده در رشته قرآن و حدیث در قالب جدید و در عین حال جامعتری صورت پذیرد.
نباید از نظر دور داشت که اقدامات انجمن علمی – دانشجویی الهیات در انتشار کتب دکتر پاکتچی به نوعی مبرّای از اقتضائات کلاسهای درس نبود. با وجود آن که تلاش دانشجویان در آماده سازی این مجموعه، درخور تقدیر است، اما به هر روی باید به تفاوت ماهوی که میان القای درس و تألیف وجود دارد، توجه داشت. در این باره هم باید به کم دقتیها و خطاهایی اشاره کرد که به سبب ارائه شفاهی دروس، اجتناب ناپذیر است و هم به مطالب نگفتهای اشاره کرد که به سبب سطح مخاطبان درس و محدودیت وقت از بیان آن پرهیز شده است. البته ویرایشکنندگان در آمادهسازی کوشش داشتهاند تا حد ممکن هم از خطاها بکاهند و هم در سطح محدودی به مستندیابی مطالب بپردازند.
علاوه بر موجبات مذکور مبنی بر انگیزهبخشی لازم جهت انجام این امر، باید به اقدامات گسترده و قابل تقدیر مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق (ع) در تابستان سال ۱۳۹۰ در راستای جمعآوری و آرشیو تمامی آنچه از آثار دکتر پاکتچی در دورههای مختلف دکتری، کارشناسی ارشد و کارشناسی در قالب صوت و مکتوب وجود داشت، اشاره کرد. طبیعی است که در راستای تکمیل و تغییر روند کار نشر در انجمن علمی – دانشجویی الهیات و در عین حال استفاده از ظرفیت و پتانسیل آرشیو گردآوری شده در مرکز تحقیقات روند نوینی در نشر آثار پی گرفته شود. میتوان گفت فرایند مذکور با پشتیبانی همهجانبه معاونت پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع) آغاز گردید و مجموعه حاضر بهعنوان اولین اثر برای استفاده بیش از پیش پژوهشگران و محققان عرضه شده است.
لازم به ذکر است که در گام نخست با استقصای همه دروس ارائه شده و تجمیع آنها، آرشیو نسبتا کاملی از مباحث آماده شده و سپس مستندیابی کامل در باره آن انجام گردیده و بخشهایی از مطالب گفته نشده در آن تدارک دیده شده و سرانجام به دیده تألیف نگریسته شده و یک دور در مرحله نهایی مجموعه آماده شده و با مسؤلیت کامل مؤلف ویراست علمی گردیده است.
در خصوص کتاب در پیشرو نیز باید اذعان نمود که مطالب سه دوره دکتری بهطور جداگانه پیاده سازی شده و حاصل آن دروس به صورت متنی نوشتاری و بهعنوان آغازی برای فرآیند تألیف، تدوین یافته است. اما در تألیف اصلی، عملا ارائه یک کتاب نوشتار با ماهیت پژوهشی و نه درسی مدنظر بوده است. بنابر این، مانند هر اثر تألیفی طرح موضوعی متناسب با یک طرح پژوهشی فراهم آمده و تألیفی مستقل صورت گرفته است که در آن به تناسب هر بحث، از مطالب فراهم آمده از دروس صرفا بهعنوان دستمایهای برای آغاز نوشتار استفاده شده است.
مرتضی سلماننژاد