کتاب شهر من تهران سوگل جعفری نشر انتشارات ۳۶۰ درجه

تهران، بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهر و پایتخت ایران است. جمعیت آن ۱۳ میلیون و ۲۶۰ هزار نفر است و بیست و پنجمین شهر پرجمعیت جهان است.مساحت این شهر ۷۳۰ کیلومتر مربّع است. شهری در دامان رشته کوه البرز که هر گوشه‌ی آن چشم باز کنید، چشم‌انداز قله باشکوه دماوند را خواهید دید. این شهر یکی از بزرگ‌ترین شهرهای غرب آسیا و بیست و هفتمین شهر بزرگ دنیا است. تهران مرکز سیاسی و اداری ایران به شمار می‌رود. این شهر قدیمی از دوره‌ی قاجاریه رونق گرفت و اکنون جمعیت زیادی را از همه‌ی شهرهای کشور در خود جا داده است. تهران از شمال به نواحی کوهستانی، و از جنوب به نواحی کویری منتهی شده، در نتیجه در جنوب و شمال دارای آب و هوایی متفاوت است. نواحی شمالی آب و هوای سرد و خشک و نواحی جنوبی آب و هوای گرم و خشک دارند. نماد شهر تهران برج آزادی است. برج میلاد نیز نماد دیگر آن است. تهران میزبان نزدیک به نیمی از فعّالیت‌های صنعتی ایران است، کارخانجاتی در زمینه‌ی تجهیزات خودرو، برق و الکترونیک، منسوجات، شکر، سیمان و مواد شیمیایی در این شهر واقع شده‌اند، تهران همچنین بازار بزرگ فرش و محصولات مبلمان در سراسر ایران است. تهران حدود ۷۳۰ کیلومتر وسعت دارد. گستره‌ی آن از جنوب به کوه‌های ری و بی‌بی شهربانو، دشت ورامین و شهریار می‌رسد. این شهر که در دامنه‌ی جنوبی کوه البرز قرار دارد، از سمت شمال میان کوهستان واقع شده است. ارتفاع شمال تهران از سطح دریا ۱۸۰۰ متر و ارتفاع جنوب آن از سطح دریا ۱۰۵۰ متر است. شمال شهر تحت تاثیر کوهستان است و هوای معتدل و مرطوب دارد. بقیه‌ی منطقه‌های شهر گرم و خشک و در زمستان‌ها سرد است. بیشترین دمای تهران ۴۳ درجه و کمترین آن ۱۵ درجه زیر صفر ثبت شده است. همسایه‌های تهران، شمیرانات، کرج، دماوند، ورامین، ری، اسلامشهر و شهریار هستند. تعدادی از پژوهشگران معتقدند «ران» به معنی دامنه است و بنابراین تهران و شمیران به معنی بالادست و پایین دست بوده‌اند. بعضی‌ها به این نتیجه رسیده‌‌اند که محل قرار گرفتن این شهر دلیل نامگذاری آن بوده است؛ اطراف تهران را کوه فرا گرفته و تهران در گودی قرار دارد؛ پس آن‌را «ته ران» نامیده‌اند. از آن‌جا که پیشینه‌ی ری به ۵ هزار سال پیش از میلاد برمی‌گردد، تاریخ تهران را هم به آن پیوند داده بودند. اما در سال ۱۳۹۳ بود که پیدا شدن اسکلت انسان (بانوی تهران) در محله‌ی مولوی تهران همه‌ی معادله‌ها را بر هم زد. این اسکلت متعلق به ۷ هزار سال پیش از میلاد بود. همچنین نشانه‌های تمدن قیطریه و آثار باستانی که در تپه‌های عباس‌آباد، بوستان پنجم خیابان پاسداران و دروس پیدا شده، نشان می‌دهد در سال‌های دور اقوامی در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند. دردوره‌ی صفوی باغ و بوستان‌های تهران مورد پسند شاه طهماسب صفوی واقع شد. به دستور او بارو و خندق دور تهران کشیدند که از شمال به میدان توپ‌خانه و خیابان سپه محدود می‌شد، و از جنوب به خیابان مولوی می‌رسید. در دوره‌ی زندیه و در زمان پادشاهی کریم‌خان زند، تهران چهار سال مرکز حکومت بود. در دوران ناصرالدین شاه حصار و خندق‌های تازه‌ای برای این شهر ساختند. دروازه‌های قدیمی تهران از بین رفته‌اند، اما نام آنها هنوز هست؛ مانند دروازه دولت، دروازه شمیران، دروازه دولاب و دروازه غار. تهران قدیم چهار محله داشت؛ سنگلج، عودلاجان، بازار و چاله میدان. سپس در دوره‌ی ناصرالدین شاه محله‌های تازه‌ای به شهر اضافه شد، مانند ارگ، خانی‌‌آباد، جوادیه، پاچنار، پامنار و گود عرب‌ها. تهران در دوره‌ی آقا محمدخان قاجار شکوفا و پایتخت شد. در دوران پهلوی اول تهران تغییر چهره داد و مدرن شد و اکنون کلان‌شهری با حدود ۱۳ میلیون جمعیت است. توپخانه، بهارستان، ارگ، پاقاپوق و مشق، پنج میدانی بودند که در دوره‌ی قاجار در تهران ساخته شدند. سال‌ها بعد دوازده میدان دیگر توسط طراحان چک، فرانسه، آلمانی و دانمارکی ساخته شد. زبان مردم تهران فارسی بوده و گویش آنها به دلیل نزدیکی با ری، گویش راجی یا رازی بوده است. در این گویش واژه‌های مازندرانی وجود داشته است. این گویش تا چند نسل پیش در شمیران، دولاب، کن و سولقان شنیده می‌شد. تبعید طایفه‌ی زندیه از شیراز به تهران موجب اثرگذاری لهجه‌ی شیرازی بر گویش تهرانی شد. در زمان فتحعلی‌شاه، تفرشی‌ها و آشتیانی‌ها حکومت می‌کردند که در این مقطع زبان آنها بر گویش مردم شهر تاثیرگذار بود. انواع توت، سبزی کوهی، آلوچه و لواشک ترش و ملس دربند،‌ سیب دماوند،‌ سوهان ری،‌ نقاشی روی چرم، فرش و جاجیم شمیران از سوغات تهران هستند. مرکزخریدهای رنگارنگ تهران در کنار بازار بزرگ جزو مراکز خرید تهران هستند.