کتاب چهارصد غزل برگزیده ی شاعران کهن و معاصر نشر قطره

شعر و موسیقی درخشان‌ترین جلوه‌گاهِ عواطف و احساسات لطیف انسان است. انسان از دیرباز به هنگام شور و نشاط، شادی و سرمستیِ خود را با شعر و موسیقی بیان کرده، و به هنگامِ غم و اندوه، با زمزمه‌یِ شعر، به روحِ بی‌آرامِ خویش آرامش بخشیده است. در این میان؛ غزل در شعر فارسی جایگاهی والا دارد. شاعر، احساسات و اندیشه‌هایِ لطیفی را که از تار و پودِ دل و جان او مایه می‌گیرند، با واژه‌های خوش‌آهنگ، و مضامینِ شیوا و دل‌انگیز، در قالبِ غزل بیان می‌کند، غزلی که تاروپود روحِ شنونده و خواننده‌یِ اهلِ دل را به لرزه درمی‌آورَد و حالِ او را دگرگون می‌کند. قالبِ غزل گاهی هم اندیشه‌هایِ والایِ عرفانی و اجتماعی و تربیتی و اخلاقی و سیاسی و فلسفی را در سینه‌یِ خود نهفته دارد، و بسیار دیده‌ایم که غزل‌های پندآمیز زبانزدِ این و آن است، ولی ما در این مجموعه کوشیده‌ایم غزل‌های نابی را که عواطف و احساساتِ لطیفِ شاعر، و شور و حال و شوق و شیداییِ او را بیان می‌دارند گرد آوریم. در گزینش و گردآوریِ غزل‌های این مجموعه و چاپ آن، معیارها و روش‌های ویژه‌ای به‌کار رفته که در این‌جا به آن‌ها اشاره می‌شود: ۱ـ شمار گویندگانی که در عصر ما غزل‌های نابِ شورانگیزِ سرشار از عشق و عواطف انسانی سروده‌اند بسیار فراوان است، در حالی که شاعران بزرگ گذشته بیش‌تر به سرودنِ غزل‌های عرفانی می‌پرداختند. از این رو بیش‌ترِ حجمِ این کتاب را غزل‌هایِ شاعرانِ معاصر دربر گرفته است. ۲ـ کوششِ ما بر آن بوده است که غزل‌هایی را برگزینیم که از واژه‌های نامأنوس و تعبیراتِ دشوار خالی باشند. ۳ـ کوشیده‌ایم غزل‌هایی را برگزینیم که شاعر در سرودنِ آن‌ها، هنرمندیِ خود را، در بیانِ شور و حال خویش به زبانِ ساده به‌کار گرفته باشد، نه در به‌کار بردنِ تکلّف‌آمیزِ آرایه‌های شعری. ۴ـ در گزینشِ غزل، به شهرت و آوازه‌یِ شاعر، و فراوانیِ شمار غزل‌های او توجّهی نداشته‌ایم، بلکه هرجا که غزلِ لطیفی یافته‌ایم که از شور و حال و تازگی برخوردار بوده، آن را برگزیده‌ایم، هرچند که گوینده‌ی آن شهرتِ چندانی نداشته است. ۵ ـ هرچند معمولاً غزل‌های برگزیده به‌طور کامل آورده شده است، اِلزاما همه‌ی غزل‌های برگزیده، به صورتِ کامل خود نیامده‌اند، و بیت‌هایی از غزل که با معیارهای ما سازگار نبوده، حذف شده است. ۶ـ در گزینشِ غزل‌ها، علاوه بر بررسیِ دقیقِ دیوان شاعران، از کتاب‌های دیگری هم که قبلاً در این زمینه تألیف شده، بهره برده‌ایم، که مشخّصاتِ آن‌ها در کتابنامه آمده است. ۷ـ در پایانِ کتاب، واژه‌ها و تعبیراتِ دشوارِ غزل‌ها معنی و شرح شده است تا همگان به آسانی بتوانند به مفهومِ آن پی ببرند. ۸ ـ نامِ شاعرانِ مجموعه، برحسبِ تخلّصِ شعریِ آن‌ها به صورتِ الفبایی تنظیم و شماره‌گذاری شده است. ۹ـ غزل‌هایِ هر شاعر نیز بر حسبِ حروفِ آخرِ کلماتِ ردیف یا قافیه مرتّب شده است. ۱۰ـ در پایان کتاب فهرستِ مطلعِ غزل‌ها، یعنی مصرعِ اوّلِ آن‌ها، برحسبِ حروفِ آخرِ ردیف یا قافیه آمده است، تا یافتنِ هر غزل از میانِ انبوهِ غزل‌ها به آسانی ممکن باشد. ۱۱ـ شیوه‌ی خطِّ این مجموعه با شیوه‌یِ خطِّ کتاب‌هایِ درسی هماهنگ شده است، و هر جا که لازم بوده، اعراب‌گذاری و نشانه‌گذاری شده تا خواندنِ درستِ آن، آسان‌تر باشد، و همگان بتوانند از لطافت و زیباییِ غزل‌های آن بهره‌مند شوند. امید است که غزل‌های برگزیده‌یِ این مجموعه، پسندِ خاطرِ خوانندگان را برانگیزد، و دلبستگیِ آنان را به شعر و غزل فارسی افزایش بخشد. فروردین ۱۳۸۳، غلامرضا ارژنگ