کتاب مقدمه ای بر تاریخچه و مفاهیم کشاورزی بوم شناختی نشر انتشارات دانشگاه شهید بهشتی

رویکرد کشاورزی بوم‌شناختی (اکولوژیک)، با به‌کارگیری روش‌های علمی و عملی، می‌کوشد تا چالش‌های موجود در تولید محصولات را برطرف کند. در آغاز، این نوع کشاورزی عمدتاً به تولید محصولات کشاورزی اختصاص داشت. با گسترش و به‌کارگیری کشاورزی بوم‌شناختی در سطح جهان، مباحث مهمی همچون مسائل محیط‌زیستی، اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی نیز مطرح شدند که امروزه جزء جدایی‌ناپذیر این کشاورزی به‌شمار می‌روند. اکنون کشاورزی بوم‌شناختی را می‌توان یک رشتۀ علمی، یک جنبش و یا یک شیوۀ عملی تعبیر کرد. امروزه دانشمندانِ بسیاری که در ابتدا کشاورزی بوم‌شناختی را یک روش علمی با مجموعه‌ای از روش‌های عملی برمی‌شمردند، اعتقاد دارند که این نوع کشاورزی، باتوجه‌به روش‌های علمی و عملی‌اش، این ظرفیت را دارد تا به جنبشی برای تغییر سیستم‌های تولید کشاورزی و مواد غذایی تبدیل شود. ازاین‌رو، شناخت و بهره‌گیری از هر رویکردی، در وهلۀ اول، نیازمند بررسی تاریخچه و روند ظهور و پیشرفت آن رویکرد است. در حال حاضر، اصطلاح کشاورزی بوم‌شناختی را به‌معنی یک جنبش، مجموعۀ روش‌ها و همچنین یک شیوۀ علمی به‌کار می‌برند. از دیدگاه علمی، کشاورزی بوم‌شناختی «علم به‌کارگیری مفاهیم و اصول بوم‌شناختی برای طراحی و مدیریت سیستم‌های پایدار تولید مواد غذایی» تعریف شده (Gliessman, ۲۰۰۷) و تأکید بر آن است که این علم در بوم‌شناسی (اکولوژی) و زراعت ریشه دارد. «مطالعۀ جامع زیست‌بوم تمام سیستم‌های تولید مواد غذایی، با درنظرگرفتن ابعاد زیست‌بومی، اقتصادی و اجتماعی» (Francis et al., ۲۰۰۳) تعریف جامع‌ترِ کشاورزی بوم‌شناختی است. کاربرد واژۀ کشاورزی بوم‌شناختی نیز در فرهنگ‌ها و زبان‌های گوناگون تفاوت‌هایی دارد که ناشی از عواملی همچون مسائل اجتماعی، سیاسی، جغرافیایی و فرهنگی است که سبب سردرگمی در شناخت و بهره‌وری مناسب از این نوع کشاورزی در جهان شده است. در بسیاری کشورها، اصطلاح "کشاورزی بوم‌شناختی" به‌صورت ترکیبی و به‌مثابۀ یک ‌رشتۀ علمی، یک شیوۀ عملی و یک جنبش به‌کار می‌رود که ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. در آلمان کشاورزی بوم‌شناختی بیشتر یک‌ رشتۀ علمی است و ارتباط چندانی با یک جنبش یا مجموعۀ روش‌های عملی ندارد.