کتاب تاریخ ادبیات ایران و قلمرو زبان فارسی (1 ) مهدی زرقانی نشر انتشارات فاطمی

مخاطبان اولیۀ کتاب حاضر دانشجویان دورۀ کارشناسی زبان و ادبیات فارسی هستند و همۀ مطالب با توجه به میزان مهارت‌هایی که این دانشجویان باید کسب کنند، تهیه و تدوین شده ‌است. وجه تشخص و تمایز رویکرد ما اصالت‌دادن به «تطور و تحول ژانرها» است. بر این اساس فصل‌های پانزده‌گانه را در سه بخش اصلی تدوین کرده‌ایم: در بخش نخست به سراغ عصر پیشااسلامی می‌رویم و در هشت فصل نشان می‌دهیم که چگونه ژانرها در دل اساطیر شکل گرفتند و چه تغییراتی را تا ظهور اسلام از سر گذراندند. ظهور اسلام تحول بنیادینی در تطور ژانرهای ادبی ایجاد کرد که ما از آن به «دگردیسی» تعبیر می‌کنیم. ابعاد و نشانه‌های فرایند دگردیسی، که مهم‌ترین حادثۀ ادبی در سه قرن نخستین دورۀ اسلامی است، موضوع بخش دوم کتاب حاضر است. این بخش، حلقۀ انتقال ادبیات عصر پیشااسلامی به دورۀ اسلامی است. پس از آن، خواننده انتظار دارد که تحولات ژانرها را در دورۀ بعد از دگردیسی بررسی کند و این موضوع بخش سوم کتاب حاضر را تشکیل می‌دهد که تطور و تحول مذکور را از میانۀ قرن سوم تا میانۀ قرن پنجم پیش چشم مخاطب می‌آورد. حکومت اقوام غیر ایرانی و پیوند آن‌ها با یکدیگر، پایان یک دورۀ ادبی در تاریخ ادبیات ایران و پایان‌بخش جلد نخست کتاب است. در جلدهای بعدی با همین رویکرد به سراغ دیگر دوره‌های تاریخ ادبی ایران خواهیم رفت. هر جلد کتاب اقتضائات خاص خودش را دارد. هم از این روی، گرچه رویکرد واحدی بر چهار جلد کتاب حاکم است اما ساختار جلدها از الگوی واحدی تبعیت نمی‌کند. در جلد نخست، موضوعاتی مثل ادبیات شفاهی ایران باستان، دورۀ دگردیسی و تولد ژانرهای نو مسائل اصلی ماست.