کتاب انبوه خلق نشر نی

امپراتوری پروژه‌ای بود که پرسش‌های فراوانی پیش روی ما گذاشت. نویسندگان در آن کتاب سازوکارهای براندازی رژیم جدید حاکمیت امپراتوریایی و تأسیس جمهوری سوژه‌های آزاد و یگانه را به‌درستی مشخص نکرده بودند. انبوه خلق کم‌وبیش با هدف نورتاباندن بر زوایای پنهان امپراتوری نوشته شده است و در عین حال ابعاد دیگری از این فضای جدید را می‌گشاید. از ژیژک گرفته تا سمیر امین، الکس کالینیکوس و فوکویاما، اندیشمندان و منتقدان تمام طیف‌ها، «انبوه خلق» را ابهام‌آمیز دانسته‌اند. با وجود این، شاید در بستر کتاب حاضر است که برای نخستین‌بار می‌توان به حدود و ثغور این مفهوم در قاموس کثرت‌گرایانه منتقدان وضعیت استثنایی پایدار پی برد. نگری و هارت پیش از طرح مفهوم امپراتوری نیز به سوژه پسافوردی یا انبوه خلق پرداخته بودند. آنان در کار دیونیزوس وقایع سال ۱۹۶۸ را کانون تاریخ تحولات اخیر معرفی کرده‌اند. از این نگاه، طی سال‌های پایانی دهه شصت، کارگران به سازمان کار کارخانه‌ای و تقسیم کار انضباطی آن حمله کردند و با امواجِ پی‌درپیِ مبارزاتِ خود، تعادل بازتولید سرمایه‌دارانه جامعه را در سطحی بین‌المللی درهم شکستند. «به بیانی هگلی، در سال ۱۹۶۸ جانورِ وحشیِ کار زنده تمام محدوده‌های انضباطی را خُرد و ویران کرد». به این ترتیب عصر جدیدی از روابط بین سرمایه (به همراه شکل دولت بورژوایی یا سوسیالیستی ملازم آن) و کار آغاز شد و ترکیب اجتماعی و سیاسی طبقه کارگر دگرگونی پذیرفت. از دید نگری و هارت، شرایط و اشکال جدید تولید، در کنار ترکیب جدید نیروی کار، به ظهور «کارگر اجتماعی» منجر شد. کارگر اجتماعی سوژه‌ای است که با فعالیت‌های کاری مادی و غیرمادیِ کثرت‌آمیز و با مشارکت فزاینده خود در شبکه‌های اجتماعی و تولید پیوند برقرار می‌کند. مرحله طولانی مبارزات کارگری و مبارزات اجتماعی‌ای که بر «نفی کار» متمرکز بود، زمینه ورود به عصر جدید مناسبات اجتماعی را فراهم ساخت. در روند بازسازی سرمایه‌داری و سلطه شکل دولت پسامدرن، این نیروهای بنیان‌گذار دائما جهان برساخته دولت را درهم می‌شکنند و با خلاقیت، آفرینش‌گری، اقدام آزاد و قدرت‌های بنیان‌گذار خود نظام سلطه را تهدید می‌کنند. مونتاژهای سوبژکتیو، سازوکارهای سازمان اجتماعی و جماعت‌های یگانه خود را از پایین و از دل گستره اجتماعیِ درون‌بودی تأسیس می‌کنند. آنان انگاره دموکراسی را در یک گستره اجتماعیِ کاملاً افقی مطرح می‌سازند و بر مبنای آن بدن‌های اجتماعی آزاد می‌شوند تا قیدوبندهای اشکال اجتماعی از پیش‌تعیین‌شده را نابود کنند، غایات خود را بیابند و سامان خاص خود را بیافرینند. این جامعه افقی عرصه بازی است که آفرینش و ترکیب عملی و نیز نابودگری و واگسست را می‌پروراند و بر مبنای مدل شمول مطلق و برابر کل گستره اجتماعی درون‌بودی عمل می‌کند. این همان مدل دموکراسی در معنای اسپینوزایی کلمه، یعنی شکل مطلق حکومت است. براساس فصل پایانی کار دیونیزوس، انبوه خلق بر چیزی جز دموکراسی دلالت ندارد؛ و این دموکراسی بر مطلق‌بودن ظرفیت مولّد سوژه‌ها و بر برابری مطلق حقوق و وظایف و بر اثربخشی حقوق استوار است.