کتاب چگونه تخم مرغ را در بطری بیندازیم؟ اروین برچِر نشر انتشارات فاطمی

این کتاب برای افراد کنجکاو است. پدیده‌های اطراف ما معمولاً آشنا به نظر می‌آیند، اما به‌ندرت می‌توانیم ماهیت دقیق آن‌ها را تشخیص بدهیم مگر اینکه در لحظات ابراز تعجب درنگ کنیم و از خود بپرسیم: دنیا بر اساس کدام قوانین اسرارآمیز به این شیوه رفتار می‌کند؟ فلسفه در جستجوی درونی‌ترین زوایای زندگی معنوی به «چراها» می‌پردازد، اما علم با اتکا به فرایند استدلال استقرایی و استنتاجی به «چگونه‌ها» توجه نشان می‌دهد. استقرا، تمرینِ دستیابی به فرضیه‌ها و نظریات کلی از راه مشاهده‌ و آزمایش است، اما استنتاج این رویه را با آغاز از نظریه‌ها معکوس می‌کند تا نشان بدهد این نظریه‌ها می‌توانند نتایج آزمایش‌ها را به‌طور رضایت‌بخش توجیه ‌کنند. روش علمی که بر این رویکرد دوگانه استوار است، اولین‌بار در دوران رنسانس مطرح شد، اما درواقع در سراسر تاریخ بشر مورد استفاده بوده است. ما معمولاً سازوکار طبیعت اطراف خود را بدیهی می‌پنداریم و تشخیص نمی‌دهیم که این پدیده‌های به‌ظاهر عادی تا چه اندازه بر فهم ما از عالم تأثیرگذارند. سِر آیزاک نیوتن (۱۷۲۷ ـ ۱۶۴۳)، از بزرگ‌ترین دانشمندان تاریخ، با مشاهدۀ سقوط یک سیب، اصل گرانش عمومی را کشف کرد. چه‌بسا این داستان نامعتبر باشد، اما دستاوردهای نیوتن جاودانی‌اند... شبِ سال نو ۱۶۷۰ است. تصور کنید در خانه نشسته‌اید و سقوط جسمی را مشاهده می‌کنید. آیا دوباره به این موضوع فکر می‌کنید؟ احتمالاً نه. اما اگر چنین می‌بود، به احتمال زیاد می‌گفتید: «جز سقوط به کف زمین، چه راه دیگری داشت؟» به عبارت دیگر، این نکته که هر چیزی پایین می‌افتد و بالا نمی‌رود به نظر شما اصلی بدیهی است. اما اصل بدیهی در فیزیک وجود ندارد؛ یعنی اصول پایه‌ای که آن‌ها را صرف‌نظر از اثبات یا منطق درونی، درست فرض کنیم، چنان‌که غالباً در هندسه می‌بینیم. درست بر‌عکس: هیچ جنبه‌ای از دنیای طبیعی ما وجود ندارد که دانشمندانِ مصمم به توجیه تمام پدیده‌ها، اسرارآمیز یا پیش‌پاافتاده، به تحقیق، تحلیل و ارزیابی آن نپرداخته باشند. تعداد نوشته‌های مرتبط با موضوع زیاد است و چند پرسش نیز بی‌پاسخ مانده‌اند در حالی‌که دیدگاه‌ها دربارۀ نظریه‌های دیگر با هم تفاوت دارند. ما همه نمی‌توانیم نیوتن باشیم، اما می‌توانیم ذهنی جستجوگر داشته باشیم و از فهم «علت» پدیده‌ها رضایت فراوانی حاصل کنیم. در برخی موارد جواب را با استفاده از اصول فیزیک و کمی قابلیت حل مسئله می‌یابیم. در موارد دیگر، جواب فوراً پیدا می‌شود و تأسف می‌خوریم چرا زودتر توضیح مسئله را نیافته بودیم.