کتاب بحران آب در ایران و جهان و «اهمیت آب در قرآن کریم» اثر محمد مسعود بهمنی نشر انتشارات نظری

جمعیت ایران طی هشت دهه گذشته حدود ۷ برابر شده و از کمتر از ۱۰ میلیون نفر در سال ۱۳۰۰ شمس به بیش از ۷۶ میلیون نفر تا پایان سال ۱۳۹۱ رسیده است. همچنین براساس گزارش سازمان ملل، ایران هفدهمین کشور از میزان حدود ۱۳ هزار متر مکعب در سال ۱۳۰۰ شمسی به حدود ۱۷۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۹۱ رسیده است. سالانه ۶۴ میلیارد متر مکعب آب از منابع زیرزمینی سرزمین ایران از طریق قنوات، چشم ها و چاه ها برداشت می‌شود که این میزان به طور میانگین ۶ میلیارد متر مکعب بیش از توان این سفره های زیرزمینی است که خشک شدن قسمتهای از دریاچه ارومیه، فرو نشست دشت های کشور و از بین رفتن باغات پسته در کرمان و رفسنجان و... بحران هایی است که در نتیجه برداشت بی رویه به خصوص از منابع آب های زیرزمینی در جا بروز است. به گفته مسئولین وزارت نیروی حدود ۶۰۰ هزار حلقه چاه آب در کشور شناسایی شده که بخش عمده آنها، مصارف کشاورزی را تأمین می کند که از این تعداد بیش از ۱۰۰ هزار حلقه چاه آب، غیر مجاز هستند، ضمن اینکه دارندگان چاه های مجاز هم در برخی از مواقع بیش از مصرف مجاز، برداشت می کنند. اضافه برداشت از آب های زیرزمینی علاوه بر افت تراز آب و کم شدن کیفیت آن، منجر به از بین رفتن پوشش گیاهی و فرو نشست زمین و ایجاد فرو چال ها در سطح زمین می‌شود. بیشترین مشکل در برداشت اضافه از سفره های زیرزمینی در اطراف تهران، فلات مرکزی، دشت های همدان، سمنان، یزد، اصفهان و کرمان مشاهده می‌شود. به عنوان مثال یکی از علل خشک شدن قسمتی از دریاچه ارومیه، وجود ۳۰ هزار حلقه چاه غیر مجاز در حوضه آبریز این دریاچه است که حفر گردیده البته عواملی همچون تغییرات اقلیمی و ساخت و سازهای عمرانی و... نیز نقش دارند. بیش از یک سوم از دشت های کشور از نظر برداشت آب جز و مناطق ممنوعه هستند و اجازه برداشت آب از آنها تحت شرایط خاص و تنها رای تامین آب شرب داده می‌شود. افت سطح آب های ز زمینی و فرو شست آن بعد از حدود ۵ الی ۱۰ سال آینده باعث می‌شود که دشت‌های کشور نابود شوند. لذا ده سال آینده دهه سونوشت ساز است و مردم در بیابان هایی که خود به وجود آورده اند در فقر و نداری دست و پا می زنند و فاجعه انسانی و زیست محیطی رخ خواهد داد. اران با ۹۰ درصد اقلیم خشک، سرزمینی بیابانی است که اگر مدیریت آب رعایت نشود آن درصد مناطق مرطوب دیگر نیز به سوی بیابان شدن می روند. کمبود آب برای کشاورزی و باغات میوه باعث گردیده که ایران در یک دهه پیش نخستین تولید کننده میوه و فرآورده های کشاورزی در خاورمیانه بوده ولی در این چند سال اخیر در شمار پنج کشور نخست واردات میوه قرار گرفته است. میزان تلفات آب در بخش کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف کننده آب حدود ۶۷ درصد است، لذا با توجه به افزایش تقاضا برای آب در آینده و کمبود منابع آب موجود در کشور، استفاده بهینه از آب در همه بخش ها به ویژه بخش کشاورزی امری ضروری است. مشکل در یافتن آب شیرین که به دلیل استفاده بیش از حد از منابع به وجود می آید اصطلاحاً تنش آبی نامیده می‌شود و مادر کشور خودمان دچار تنش آبی هستیم ولی در بسیاری از نقاط کشور از مرز بحران آبی هم عبور کرده ایم. به عنوان مثال شهرهای کوچک در استان های کرمان – هرمزگان، گیلان دارای برنامه نوبت بندی آب هستند و شهرهای اصفهان، یزد به دلیل محدودیت در منابع آب سطحی و همچنین بندر عباس به دلیل افت سطح زیرزمینی با کمبود آب مواجه هستند.